Fehmi Koru*
Bizde 1997’de sahneye konulan askeri müdahale siyasi tarihimize ‘post-modern darbe’ olarak geçti. ‘Darbe’ olmasına darbeydi lakin askerler şahsen iktidara gelmek yerine Ulusal Güvenlik Kurulu’nu toplayıp oradan hükümete gönül isteğiyle yapması mümkün olmayan bir ödev listesini karar olarak çıkarttılar ve akabinde da seçimle iş başına gelmiş hükümeti istifaya zorladılar. Sonrasında da istedikleri cinsten bir hükümeti periyodun cumhurbaşkanına kurdurttular…
‘Post-modern darbe’ ismi o askeri müdahaleye uyuyor.
Nijer’de meydana gelen ve hala sonuçlanmamış olan müdahaleye ne isim verilir merakındayım…
Afrika’da son üç yıl içerisinde tam altı ülkede askeri darbe yaşandı: Çad, Mali, Gine, Sudan, Gambiya, Burkina Faso… Bunlardan dördü başarılı oldu.
[Bir araştırmaya nazaran, Afrika’daki çeşitli ülkelerde, 1950’den sonra, yaklaşık 200 darbe teşebbüsü yaşanmış bulunuyor. Hepsi başarılı değil bu teşebbüslerin; araştırmayı yürütenler yedi günden fazla sürmüş olanları ‘darbe’ sayıyorlar…]
Nijer’de darbeci askerler ve darbeyi destekleyen kitleler başkanlık sarayı etrafında mevzilenmiş durumdalar; lakin Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’a ulaşamadıkları için yeni rejimi ilan edemiyorlar.
Sebebi, 2021 yılında cumhurbaşkanı seçilen Bazoum’un, darbe geleneği olan bir kıtada, kendisi seçilmeden kısa müddet evvel ülkesinde de bir darbe teşebbüsü yaşanmışken, başına gelebileceği hesap ederek aldığı önlem.
Makam odasının kapısını kurşun işlemez zırhla kaplattırmış Bazoum ve bir haftadır oradan çıkmıyor, çıkmasını sağlamak için kapısına kadar gelenleri de içeriye almıyor.
Darbeciler devlet liderlerinin cep telefonunun şarjının bitmesini bekliyorlar.
Cumhurbaşkanı Bazoum günlerdir kendisini koruyup kollayacaklarını düşündüğü iç ve dış müttefiklerini telefonla arayıp yardımına gelmelerini rica ediyor.
Bazoum’un ülke içerisindeki müttefikleri de asker. İş başına geldikten sonra terörle gayret birliğini kendisine sadık bir ünite haline getirmiş, komutanlığına da sadık bildiği bir subayı atamış. Lakin terörle gayret birliği, vazifeleri gereği, ülkenin uzak bölgelerinde teröristlerle çaba halinde ve yolları darbeciler tarafından kesildiği için başşehre gelemiyorlar.
Eski bir kolonisi olduğundan Fransa ile yakın bağlantı halinde bir ülke Nijer ve Bazoum da dış takviye olarak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a güveniyor.
Bir de ABD’ye…
Her iki ülke -Fransa ve ABD- pek bir şey yapacağa benzemiyorlar.
Amerika’nın Nijer’de büyükelçiliği var lakin büyükelçisi yok. Kongre atanmak istenen şahsa mahzur çıkardığı için bir yıla yakın müddettir Washington Nijer’de temsil edilmiyor. Bazoum ne yapsın, imdadına gelmesini beklediği ABD’ye talebini, darbecilerin misyondan aldığı Washington büyükelçisi aracılığıyla ilettiği bir makaleyi Washington Post’ta yayımlatarak Beyaz Saray’a ulaşmaya çalışıyor…
Görevden alınan Nijer’in Washington büyükelçisi Kiari Tinguiri, gazetecilere, ‘‘Batı ile dostluk yeterli bir şey lakin sıkıntı günlerde bir faydası olmuyor’’ açıklamasını yapmış.
Darbe önderi Gen. Omar Tchiani’nin birinci icraatı, Fransa ile 1990’lara dayanan ikili mutabakatların hepsini geçersiz kılmak oldu. ABD ile münasebetleri de gözden geçireceklerini duyurdu.
Omar Tchiani’nin kişiliği ‘darbe’yi farklı kılıyor.
Tam 12 yıl boyunca, buyruğunda bulunan 700 seçkin askerle, gelmiş geçmiş bütün Nijer cumhurbaşkanlarını muhafaza vazifesini yerine getirmiş bir subay, Gen. Omar Tchiani…
Muhafız alayı kumandanıydı darbe lideri…
Kafası bozulup darbeye kalkışmasının sebebi ise, beklenen askeri müdahaleye karşı önlem alma muhtaçlığı duyan Bazoum’un, değerli misyonlarda bulunan kumandanları teker teker değiştirmesine bakıp sıranın kendisine de geleceğini görmesi…
Cumhurbaşkanını muhafaza vazifesinin sahibi kumandan yalnızca 700 kişilik birliğiyle ülkede darbe yapmış oldu.
Peki, sarayın etrafındaki kalabalık destekçiler kim?
Darbenin ardında Rusya’nın olduğu anlaşılıyor; o kitleler de yeniden Moskova’nın yönlendirdiği insanlar…
Afrika’da son üç yılda meydana gelmiş ve başarılı olmuş dört darbenin dördü de Rus-yanlısı olarak biliniyor.
Darbe üzerine birinci dayanak açıklaması da aslında Vladimir Putin’den geldi.
Ruslar, Afrika’daki insansız hava araçları ile savaş yürütmesi açısından ABD’nin en kıymetli üslerinden birini ele geçirmiş oldular.
[ABD ile Fransa’nın IŞİD’in Afrika’daki yapılanmasına karşı savaşa dayanak olmak üzere Nijer’de 1500’er askeri bulunuyordu. Darbe üzerine o askerler geri çekildi. Yerlerini Ruslar ile Wagner yahut ona emsal Rus paralı askerlerinin alması bekleniyor.]
Bizdeki 1997 askeri müdahalesine bilinen sebeplerle ‘post-modern darbe’ ismi yakıştırılmıştı; Nijer’deki makam odasına kapanmış kendisini devirmeye gelenleri içeri sokmayan ve cep telefonuyla dayanak arayışını sürdüren cumhurbaşkanına karşı girişilen müdahaleye ne isim verilebilir?
Türkiye darbelere karşı, herhalde Nijer’dekine de karşıyızdır fakat Rusya ile dost Türkiye… Rusya ise seçilmiş cumhurbaşkanını devirme teşebbüsündeki darbeyi birinci destekleyen ülke…
Ne tuhaf durumlar bunlar…
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
