Pelin Ünker
Türkiye’de geçen Aralık ayı itibariyle kurlardaki ve enflasyondaki süratli yükseliş orta ve alt gelir kümesindeki vatandaşların gelirlerinin erimesine yol açarken, bu devrin kazananı milyonerler oldu.
Ekonomik problemlerin arttığı son beş ayda Türkiye 89 bine yakın yeni milyoner kazanırken, milyonerlerin toplam serveti 3,9 trilyon liraya ulaştı.
Türkiye’de resmi datalara nazaran Kasım 2021’de yüzde 21,3 olan yıllık enflasyon, Aralık’ta yüzde 36, Mart’ta yüzde 61 ve son olarak Mayıs ayında yüzde 73,5 ile geride kalan 24 yılın doruğuna tırmandı. Dolar kuru ise Aralık ayında gördüğü 17,82’lik rekor düzeyine yakın seyrediyor.
Kur artışları son devirde besin, elektrik, doğal gaz ve akaryakıt başta olmak üzere temel muhtaçlık hususlarında artırım yağmuruna neden olurken, bütçedeki problem da ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) artışlarıyla giderilmeye çalışıldı. Enflasyondaki tırmanış karşısında gelirleri azalan vatandaşa bir yük de vergi artışlarından geldi.
Kurlardaki ve enflasyondaki yükselişi durdurmak için para siyasetinin faal araçlarından biri olan faiz artırımından ise kaçınıldı. Geçen yılın son dört ayında toplam 500 baz puanlık faiz indirimi yapılırken, bu yılın birinci beş ayında siyaset faizi yüzde 14’te sabit tutuldu.
Veriler Bakan Nebati’yi teyit ediyor
AKP’nin hafta sonu gerçekleşen kampında konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, kurlardaki ve enflasyondaki artışa karşın neden faiz artırımına gitmediklerine ait, “Bu sistemde dar gelirliler hariç firmalar, ihracatçılar kâr ediyor” demişti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) dataları, bu sistemden dar gelirliler hariç kazananlar olduğuna işaret ederek Nebati’nin kelamlarını teyit ediyor. Datalar, düşük faiz yüksek kur siyasetine dayanan ve “Yeni İktisat Modeli” olarak isimlendirilen sistemde banka hesaplarında 1 milyon lira ve üzerinde mevduatı olan kişi sayısının ve bu bireylerin toplam mevduatının arttığını gösteriyor.
Milyoner sayısı 600 bini geçti
BDDK’ye nazaran hesabında 1 milyon TL ve üzeri mevduat olan mudi sayısı Kasım 2021’den Nisan ayına dek geçen beş aylık süreçte 511 bin 405 şahıstan 600 bin 118’e çıktı. Buna nazaran yüksek enflasyon devrinde 88 bin 713 kişi daha milyoner oldu. Milyoner sayısı beş ayda yüzde 17 arttı.
Hesabında 1 milyon TL ve üzeri mevduat olanların serveti ise Kasım 2021’deki 3 trilyon 246 milyar 796 milyon TL’den 3 trilyon 896 milyar 209 milyon TL’ye çıktı. Buna nazaran beş ayda milyonerlerin serveti 649 milyar 413 milyon TL arttı. O denli ki servet artışı yüzde 20 oldu.
Milyonerlerin ortalama mevduatı ise birebir periyotta 6 milyon 349 bin liradan 6 milyon 492 bin liraya çıktı. Milyonerlerin 545 bin 477’sini yurt içi yerleşikler, 54 bin 641 bini yurt dışı yerleşikler oluşturdu. Yurt içinde yerleşik milyonerlerin mevduatlarının 1 trilyon 533 milyar lirası mahallî para cinsi, 1 trilyon 993 milyar lirası döviz tevdiat hesabı, 125 milyar 781 milyon lirası da değerli maden depo hesaplarından oluştu.
Kasım ayına nazaran, hesabında 1 milyon liranın üzerinde mevduat olan yurt içi yerleşiklerin TL cinsinden hesapları 572 milyar 426 milyon lira, döviz hesapları 28 milyar 572 milyon lira, değerli maden depo hesapları 18 milyar 171 milyon lira arttı.
Milli gelirdeki hisseleri arttı
DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Doç. Dr. Cihan Bolgün, Kasım 2021 ile Nisan ayı ortasındaki birikimli enflasyonun yüzde 45 olduğunu belirterek milyoner mevduatlarındaki yüzde 20’lik artışın enflasyon artışının gerisinde kaldığını söylüyor. Burada kıymetli olan konunun ise ulusal gelirden alınan hissede göründüğüne işaret eden Bolgün, “Gayri safi yurt içi hasıla içerisinde emek ve fiyat bölümünün aldığı hisse 2016 yılından itibaren yaklaşık yüzde 5 kadar düştü. Buna karşılık sermaye ve brüt işletme gelirlerinin hissesi yüzde 7 kadar arttı” diyor.
Yabancı para mevduat ve kur muhafazalı mevduat toplamının toplam mevduat içerisindeki hissesinin yüzde 72’lere ulaştığını belirten Bolgün, “Dolarizasyon tüm süratiyle devam ediyor. Gayri safi yurt içi hasılanın da yaklaşık 9 yılda, 900 milyar doların üzerinden 800 milyar doların altına yanlışsız geldiğini görmekteyiz. Yani aslında paylaşılan pasta önemli manada küçülmüş durumda. Paylaşım hengamesi da seçime kadar olağan süratiyle devam edecek üzere gözüküyor” sözlerini kullanıyor.
Milyonerlerin sayısının arttığı devirde taban fiyatlı başta olmak üzere alt gelir kümeleri aylık çıkarlarının değerli bir kısmını enflasyon karşısında kaybetti.
Asgari ücretlinin kaybı bir maaştan fazla
Bu yıl için net taban fiyat yüzde 50’ye yakın artırımla 4 bin 253 lira 40 kuruş olarak belirlenmişti. Lakin yapılan artırım aylar içerisinde eridi.
Asgari ücretlinin enflasyondan ziyan görmemesi için maaşların Ocak ayında 4 bin 725 lira 50 kuruş, Şubat’ta 4 bin 952 lira 80 kuruş, Mart’ta 5 bin 223 lira 20 kuruş, Nisan’da 5 bin 601 lira 90 kuruş ve Mayıs ayında 5 bin 768 lira 80 kuruş olması gerekiyordu. Buna nazaran taban ücretlinin beş aylık toplam enflasyon kaybı 5 bin 5 lira 20 kuruş ediyor. Bu da bir minimum fiyattan daha fazlasına denk geliyor.
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, “Sayın Nureddin Nebati aslında bir gerçeği itiraf etti. Bu gerçek, uygulanan ekonomik siyasetlerin dar gelirlileri, emeklileri, emekçileri, memurları ezdiği gerçeğidir” diyor.
Ocak ayından bu yana asgari ücretliler ve emeklilerin enflasyonun altında önemli bir biçimde ezildiğini söyleyen Çelik, taban fiyatın alım gücünün yalnızca Mayıs ayında 1500 lira civarında gerilediğine işaret ediyor.
Ocak ayında emekli ve memura yapılan artırımın, yılın birinci beş ayındaki yüzde 35 civarındaki enflasyon nedeniyle önemli biçimde eridiğini vurgulayan Çelik, resmi enflasyonun gerçek enflasyonu yansıtmadığının da altını çiziyor.
“Yüzde 99 dışarıda tutuldu”
İşçi, memur ve emeklilerin en çok besin enflasyonundan etkilendiğini tabir eden Çelik, bu enflasyonunun resmi bilgilere nazaran yüzde 90, DİSK Araştırma Merkezi’ne nazaran ise yüzde 118-135 ortasında olduğuna dikkat çekiyor.
Ekonomik siyasetlerden hariç tutulan dar gelir kümesinin Türkiye’nin yüzde 99’unu oluşturduğunu lisana getiren Çelik, “Bu ülkede 21 milyon fiyatlı ve maaşlı çalışan var. 14 milyon emekli var, 2,5 milyondan fazla tarım çalışanı var, 5 milyondan fazla küçük esnaf var ve bunların aileleri var. Bunları topladığınız vakit bunlar ülkenin yüzde 99’unu oluşturuyor. Maliye Bakanı Sayın Nebati de izledikleri ekonomik siyasetlerin bu yüzde 99’u dışarıda tuttuğunu açıklamış oldu” sözlerini kullanıyor.
