*Mahfi Eğilmez
Son yıllarda TÜİK’in yayınladığı bilgiler her ortamda en çok tartışılan, eleştirilen bahislerin başında yer alır oldu. Çoğunluk TÜİK’in açıkladığı bilgilere inanmıyor. En fazla tartışılan verilen başında enflasyon bilgileri geliyor. O denli ki iktisatla uğraşanlar bu bilgileri kullanmakta tereddüde kapılıyor.
Türkiye’de tüketici fiyatlarını ölçen üç kurum var: TÜİK, İTO (İstanbul Ticaret Odası) ve ENAGrup. TÜİK, enflasyonu; her birinin, endekste yer alacağı tartının her yıl yapılan Hane halkı Bütçe Anketleriyle belirlendiği 400’den fazla mal ve hizmeti kapsayan TÜFE endeksindeki değişime nazaran belirliyor. İTO İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi; İstanbul’daki fiyatlar temel alınarak hesaplanıyor. ENAGrup, TÜİK ile tıpkı temelde internet üzerinden derlediği fiyatlar üzerinden oluşturduğu endeks ile enflasyonu ölçüyor.
Bu üç endekste Mayıs ayı prestijiyle 12 aylık değişim oranları şöyle:
Görüleceği üzere üç kurum da farklı sonuçlara ulaşmış bulunuyor (bununla birlikte İTO’nun yalnız İstanbul’u ve muhakkak mal ve hizmetleri, başka ikisinin bütün Türkiye’yi ve genel olarak bütün mal ve hizmetleri kapsadığına dikkat etmek gerekir.)
Bu yazının hedefi kimin enflasyonu hakikat ölçtüğünü bulmak ve açıklamak değil. Bu yazının emeli devletin resmi istatistik kurumu olan TÜİK’in insanların kuşkuya düşmeyecekleri bilgileri açıklamasını sağlamak için neler yapılması gerektiğini ortaya koymak.
TÜİK’in üzerindeki kuşkuları kaldırabilmenin yolu kuruma bağımsızlık tanımaktan geçiyor. Ne var ki Türkiye uygulamasında bir kamu kurumunun bağımsızlığı yasaya yazmakla sağlanamıyor. Örneğin Merkez Bankasının yasasında araç bağımsızlığına sahip olduğu yazılı olsa da faizi bir siyaset aracı olarak kullanamadığını herkes biliyor. Bu durumda bağımsızlık sıkıntısını yasaya yazmaktan çok daha sağlam bir noktaya götürmek gerekiyor.
Benim bu mevzudaki teklifim TÜİK’in bütçesinin ve atamalarının devlete bağlı olmaktan çıkarılmasıdır. Özel kesim şirketlerinin cirolarından (ya da kârlarından) kesilecek makul bir hissenin ve devlet bütçesinden yapılacak makul bir katkının bir havuzda toplanması ve TÜİK çalışanlarının fiyatlarının bu havuzdan ödenmesi kuruma mali bağımsızlık kazandıracaktır. Kurumun bütçe gelirleri bu havuzdan gelecek gelirle oluşmalı ve harcamaları (ücret ödemeleri dâhil) bu havuzdan yapılmalıdır. TÜİK’de çalışanların atamaları kamu kısmı ve özel bölümden eşit sayıda temsilci alınarak oluşturulacak bir konsey eliyle yürütülmelidir. TÜİK, bağımsız kontrol şirketleri eliyle denetlenmeli, hangi bağımsız kontrol şirketinin seçileceğine de yeniden birebir şura karar vermelidir. Bu türlü bir sistem TÜİK üzerindeki kuşkuları ortadan kaldıracak ve kurumun prestiji tekrar sağlanacaktır.
Yapısal Islahatlar ve Türkiye isimli kitabımda özetle belirttiğim bu teklifin sadece Türkiye için değil bütün ülkeler için yaşama geçirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır
