Son devirde yayınladığı istatistikler ve uygulamalarla güvenilirliği konusunda kuşkulara yol açan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tartışmalı bir karara daha imza attı. Daha evvel mayıs ayından itibaren husus fiyatları değişim listesini yayımlamama kararı alan TÜİK, bu sefer de mal fiyatlarını tutar bazında açıklamak yerine, mevcut tüketim kümelerini daha da genişleten sınıflamaya geçeceğini lakin fiyat yerine endeks açıklayacağını duyurdu.
Kararı T24’e pahalandıran eski TÜİK Başkanı Birol Aydemir, TÜİK’in yaptığı işlere “kılıf” aradığını belirtti. Birol Aydemir, düzenlemeyle eser kırılımlarının ayrıntılı verilmeyerek ENAG üzere alternatif enflasyon hesapları ile yapılacak karşılaştırmaları da engellediğini aktardı. Ekonomist Atilla Yeşilada ise kararda “kötü niyet seziyorsunuz” diyerek, “Enflasyonun düşmesi için önlem alınması lazım lakin ortada bir önlem yok. Enflasyon ipini koparmış, sayılarla oynanmazsa denildiği üzere yıl sonunda yüzde 40-50’ye düşmez enflasyon” yorumunda bulundu.
T24 İktisat Müellifi Uğur Gürses, kararı “şeffaflığı örtüleme” uğraşı olarak niteleyerek “Güven ve prestij kaybeden bir kurumun en son yapacağı iş, şeffaflığı karartmasıdır” dedi. Gürses bu kararla “rakamların manipüle edildiği” kanaatinin daha fazla yaygınlaşacağını belirtti.
Ekonomist Prof. Dr. Ercan Uygun ise TÜİK’in “Bilgiye erişilebilirlik ve açıklık için yapıyoruz” telaffuzuna dikkat çekerek bunun hakikat olmadığını belirtti. Uygun “Fiyatı kullanarak endeks üretebilirsiniz lakin endeksten geriye fiyata gidemezseniz, orada da bilgi kaybı var” açıklamasında bulundu.
Aydemir: Çık hangi marketten aldığını açıkla
Birol Aydemir “İnsanlar yapılan hesaplamalara inanmıyor. ‘Hangi marketten alıyorsunuz?’ fiyatları diye soruyor. TÜİK ne kadar az bilgi paylaşırsak o kadar çok gizleriz diye düşünüyor” dedi.
TÜİK’in “Kamuoyunda yanlış değerlendirmeler oluşuyor” telaffuzunu pahalandıran Aydemir “O vakit çık doğrusunu anlat. Basın toplantısı düzenle. Çık hangi marketten aldığını bu fiyatları söyle. Bu düzenlemeyi insanların bu fiyatları öğrenmesini gizlemek için yaptılar” diye konuştu.
“TÜİK’in hiçbir verisine güvenilmez”
TÜİK’in unsur sepetini Avrupa İstatistik Kurumu’nun (Eurostat) da açıklamadığını belirtmesine değinen Aydemir şöyle devam etti:
“”
Yeşilada: Sayılarla oynanmazsa enflasyon denildiği üzere düşmez
Ekonomist Atilla Yeşilada ise yaptığı değerlendirmede dünyada istatistik kurumlarının daha ayrıntılı bilgi yayımlamaya çalıştığını belirterek “TÜİK ise bunun karşıtını yapıyor. Bilgi gizlemeye çalışıyorlar. Burada makus niyet seziyorsunuz” açıklamasında bulundu.
Alınan kararın hükümetin “bakın enflasyon düşüyor” tezini desteklemek için olabileceğini belirten Yeşilada şöyle konuştu:
“Akla öteki bir şey gelmiyor. Bu devlet sırrı değil ki, bilgi. Sayın Erdoğan yazın enflasyon düşecek diyordu. Artık ise 2023’ü işaret ediyor. Zira enflasyon düşmeyecek. Enflasyonun düşmesi için önlem alınması lazım lakin ortada bir önlem yok. Enflasyon ipini koparmış, sayılarla oynanmazsa denildiği üzere yıl sonunda yüzde 40-50’ye düşmez enflasyon.“
Memur ve emekli maaşlarının enflasyon oranı üzerinden hesaplandığını hatırlatan Yeşilada, “Enflasyonu ne kadar düşük gösterirseniz, Hazine’den çıkacak para da o kadar azalır” diye konuştu.
Gürses: Sayıların manipüle edildiği kanaati yaygınlaşacak
Ekonomist Uğur Gürses kararın “şeffaflığı örtüleme çabası” olarak niteleyerek şu açıklamayı yaptı:
“TÜİK’in TÜFE içinde yer alan 409 kalem mal ve hizmet fiyatlarını gösteren ‘madde fiyatları’ listesini yayımlamayı durdurması, şeffaflığı örtüleme uğraşıdır. Her ne kadar ‘Eurostat standartları’ mazeretine sığınsa da enflasyonu 3 haneye koşan ülkede bunu yapmak, ekonomik üniteleri alternatif fiyat ölçümleri yapan kuruluşlara yönlendirir.
Güven ve prestij kaybeden bir kurumun en son yapacağı iş, şeffaflığı karartmasıdır. Husus fiyatı şunun için değerli: Türkiye’nin rastgele bir yerinde yaşayan bir birey ya da şirketin, satın aldığı mal ve hizmetin ortalama Türkiye fiyatı ile kendi maruz kaldığı fiyatlarla ölçme-tartma imkanı veriyordu.
Şimdi TÜİK diyor ki; ‘Bu tartışmalara yol açıyordu’. Artık endeks olarak görünce birey ya da şirketler ikna mı olacak? Bilakis daha fazla ‘rakamların manipüle edildiği’ kanaati yaygınlaşacak.”
Uygun: ‘Açıklık için yapıyoruz’ söylemi hakikat değil, bilgi kaybı var
Ekonomist Prof. Dr. Ercan Uygun, fiyatların 7’li seviyeden 5’li seviyeye düşürüldüğünü, bunun da daha az ayrıntı manasına geldiğini vurgulayarak şöyle dedi:
“‘‘Biz bilgiye erişilebilirlik ve açıklık için yapıyoruz’ deniyor. Bu hakikat değil. Biz bilgiye husus fiyatı seviyesinde erişmek istiyorsak , bu artık yok. Biz ortalama fiyata yüzlerce unsur de ulaşamıyoruz. Fiyatı artık vermiyor, daha toplulaştırmış olarak 5’li seviyede veriyor. Yani ‘açıklık’ aslında yanlışsız değil. Şöyle bir şey söyleyeyim; fiyattan endekse gidebilirsiniz. Fiyatı kullanarak endeks üretebilirsiniz lakin endeksten geriye fiyata gidemezseniz, orada da bilgi kaybı var. Bu erişilebilirliği de kısıtlamış oluyor.
Ben örneğin kiralara bakmıştım. Kullandıkları ortalama fiyat o kadar düşüktü ki şaşırmıştım. Artık onu vermiyor. Fiyatı göremiyorum. Endeks olarak verince fiyatları görmemiz mümkün değil. Fiyatı yok ettiğinizde denetim edilebilir kaynağı da yok etmiş oluyorsunuz. Mesela elektrik fiyatına baktım ben 12 ayda yüzde 66 artmış. KW saatini veriyor. KW saati geçen mayısta 79 kuruşmuş artık 133 kuruş diyor. 133 kuruştan daha fazla. Bunu söyleyebiliyorum zira fiyatını görüyorum. Lakin endekste bunu söyleyemem.“
