Fehmi Koru*
Adalet bakanı Bekir Bozdağ cumhurbaşkanı adaylığı konusunda kesin halli. 2014 ve 2018 yıllarında halkoylamasıyla cumhurbaşkanı seçilen Tayyip Erdoğan’ın, anayasanın “Bir kimse en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilir” (m. 101) unsuruna karşın tekrar aday olabileceğinde ısrarlı.
Birkaç gün evvel “Cumhurbaşkanı adayımız Tayyip Erdoğan’dır, adaylığı yasaldır” açıklamasını yapmıştı. Ben de burada kendisinin açıklamasını eleştirmiştim.
Aynı görüşü TV ekranlarında lisana getiren yorumcular var, onlara bir itirazım olmaz; fakat adalet bakanı sıfatını taşıyan birinin anayasa unsuruna karşıt iddiayı gündeme taşımasını yadırgadığımı bildirerek…
Yazımın çıktığı cumartesi günü iki gelişme yaşandı.
Bekir Bozdağ “Erdoğan’ın adaylığı önünde bir mani yok, 2023’te ikinci adaylığı olacak” görüşünü bu sefer Ağrı’dan bir defa daha tekrarladı.
Açıklamasının girişinde kullandığı cümleler yazıma verilmiş bir yanıt üzereydi.
Okuyalım:
“Tartışılan bir hususta Adalet Bakanı’nın hele anayasa ve hukukla ilgili bir husussa konuşması kadar doğal bir şey olamaz. Sayın Cumhurbaşkanımızın ‘2023 seçimlerinde aday olamaz’ tartışmasını Millet İttifakı, bileşenleri ve onlara takviye verenler televizyonlarda, gazetelerde, değişik yerlerde yapıyorlar. Politikler de yapıyor, herkes yapıyor. Onlar tartışıyor bu mevzuyu. Biz tartışmaya açmadık.”
Merakımı gidermek için bakanın görüşünün temelinde yatanı öğrenmeye çalıştım. Ajanslara düşen cümleleri şöyle:
“Anayasa ne diyor, cumhurbaşkanı seçimi statüsü, değişikliği birinci seçimde yürürlüğe girer. Bu değişikliğe nazaran Lider Erdoğan birinci kez 2018’in 24 Haziranı’nda seçildi. 2 sefer seçilemez kuralı burada işlemeye başlıyor. 2023’te yapılacak seçim Lider Erdoğan’ın 2. seçimi olacaktır.”
Bana çok kolay geldi bu açıklama.
Zihnim bu bahisle meşgulken TBMM lideri Mustafa Şentop bir toplantı vesilesiyle bulunduğu Kırgızistan’dan tıpkı husus hakkında görüş açıklamak üzere bana ulaştı.
Mustafa Şentop sırf TBMM lideri olduğu için değil, hukukçu kimliği sebebiyle de değerli bir siyasetçi. Kamu hukuku profesörü. Tartışmaya sebep olan 2017’de gerçekleşmiş anayasa değişikliği sırasında TBMM’de Anayasa Komitesi lideri oydu ve bu özelliğiyle de söyleyecekleri kıymet taşıyor.
Sistem değişikliği getiren 16 nisan 2017 tarihli halkoylamasıyla gerçekleşmiş anayasa değişikliği paketi onun lideri olduğu kurul tarafından hazırlanmıştı.
Kendisini dinledim, görüşlerine karşı itirazlarımı söyledim. Gönderdiği hakemli bir mecmuada yayımlanmış, kaynakçası ve 79 adet uzun dipnotlu 40 sayfayı bulan “Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde iki kereden fazla cumhurbaşkanı seçilememe kuralı” başlıklı ‘mart 2022’ tarihli yazısını da okudum.
TBMM lideri Şentop, hukukçu kimliğiyle, “Tayyip Erdoğan yine aday olabilir” görüşünü savunuyor. Seçildiği takdirde birebir vazifede üçüncü sefer bulunacak olsa bile, Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığındaki yeni devri ikinci başkanlık devri olacak ona göre…
Gerekçesinin temelinde, anayasa değişikliğiyle yalnızca anayasanın birtakım hususlarını değiştirmedikleri, sistemi de yeniledikleri tespiti yatıyor.
Kısa münasebet şu: Birinci seçilmesi (2014) sonrasında eski sistemin -parlamenter sistemin- cumhurbaşkanıydı Tayyip Erdoğan; anayasanın değişen hususu (m. 101) ile birinci kere 2018’de yeni sistemin cumhurbaşkanı -daha doğrusu ‘başkan’ yahut İngilizcesi ile ‘president’– oldu, böylelikle bir kez daha aday olma hakkı var. Eski periyodu saymamak gerekir.
Yazısından ilgili kısımları aktarayım:
“Cumhurbaşkanı sözünün yürürlükteki Anayasa uyarınca kendisine verilecek tüzel manası (terim anlamı) temel alındığında ‘bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir’ formundaki Anayasa kuralının manası, ‘bir kimsenin yürütme erki olarak en fazla iki kere Cumhurbaşkanlığı makamına seçilebileceği’ formunda karşımıza çıkmaktadır. // 6771 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden evvel seçilen Cumhurbaşkanlarının Devlet lideri olmakla birlikte (tek başlarına) yürütme erki olmadıkları, yalnızca yürütme gücünün kullanılmasına sonlu ölçüde katıldıkları bilinmektedir. Bu durumda ‘Cumhurbaşkanı’ sözünün tüzel (terim) manası temel alınarak lafzî yorum metodu izlendiğinde; 6771 sayılı Kanun’la Anayasa değiştirilmeden evvel parlamenter hükümet sistemi devrinde gerçekleştirilen Cumhurbaşkanı seçimlerinin, Anayasa’nın 6771 sayılı Kanun’la değişik 101’inci unsuru manasında bir ‘Cumhurbaşkanı yani yürütme erki seçimi’ olarak kabul edilemeyeceği ve hasebiyle bu seçimlerin, bugün itibariyle ikiden fazla seçilememe kuralı kapsamında dikkate alınamayacağı sonucuna ulaşılmaktadır.”
Şentop’un iki kere seçilmiş Tayyip Erdoğan’ın anayasanın (m. 101) “Bir kimse en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilir” açık kararına karşın yine aday olabileceği görüşü, ülkemizin pek çok hukuk otoritesinin görüşleriyle çelişiyor. O da bunun farkında ve okuduğum uzun yazıyı onların görüşlerine yanıt olarak kaleme almış aslında.
[Yazısının çabucak girişinde yer alan 2 numaralı dipnotta görüşlerine karşılık verilen isimleri bulmak mümkün: Kemal Gözler, İbrahim Ö. Kaboğlu, Tolga Tatlı, Şule Özsoy Boyunsuz, Murat Sevinç… Telefonda bana farklı görüş açıklayanlarla mevzuyu görüştüğünü ve onlara da yazısını gönderdiğini söyledi. Hiçbirinden bu güne kadar görüşlerini değiştirme tarafında bir adım gelmediği anlaşılıyor. Herhalde ikna olmamışlar.]
Mustafa Şentop, adaylık kelam konusu olup itirazlar Yüksek Seçim Konseyi (YSK) önüne giderse, tüzel münasebetlerinin sağlamlığı sebebiyle, oradan Tayyip Erdoğan’ın bir kere daha aday olabileceği kararı çıkacağından emin.
Ben ise, YSK’nın her biri mesleklerinin tepesinde hukukçu üyelerinin anayasadaki açık söze karşın farklı davranacaklarından kuşkuluyum.
TBMM liderine, Anayasa Kurulu lideri olarak, değişiklik metnine “Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir” sertliğindeki bir cümleyi yazarken vakti geldiğinde bunun tartışmalara yol açacağını öngörüp o unsura neden bir istisna cümleciği eklemediklerini de sordum.
Lüzumsuz bulmuşlar.
O unsur anayasada bulunduğu halde üçüncü sefer adaylığı YSK tarafından onaylansa ve Tayyip Erdoğan cumhurbaşkanı seçilse, ortaya çıkacak hukuk tablosunun garabetini de hatırlattım.
Anayasasında “Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir” yazdığı halde üçüncü periyodunu sürdüren bir cumhurbaşkanına sahip olma garabetini…
Herhalde seçim kapıya dayanana kadar -belki daha sonra da- bu mevzu daima tartışılacak.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
