Çay Kanunu Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Teklifle çay tarımı ve yaş çay yaprağı satışı ile kuru çay üretimi ve satışına dair yordam, temel ve yükümlülükler düzenleniyor; çay üretimi ve satışıyla ilgili düzenleyici ve denetleyici kurallara ters davrananlar hakkında uygulanacak idari yaptırımlar belirleniyor.
Teklife nazaran, çay tarım alanları, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tespit edilecek; bu alanlar dışında çay tarımı yapılamayacak.
Çay tarım alanlarına giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar, evvelden ruhsatname almak zorunda olacak. Çay bahçelerinden, ruhsatsız dikilen yahut ruhsatlandırmada aranan kuralları taşımayanlar, sarfiyatları sorumlusuna ilişkin olmak üzere Bakanlık tarafından söktürülecek.
Çay tarımı, kendi ismine düzenlenen çay bahçesi ruhsatnamesine sahip, gerçek yahut hukuksal kişiliğe haiz yaş çay üreticileri tarafından yapılacak yahut yaptırılacak. Yaş çay üreticileri, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kayıtlı olmak ve üretimde bulunduğu sürece kayıtlarını güncellemek zorunda olacak.
Bakanlık, randımandan düşmüş çaylıkların yenilenmesi hedefiyle, çağdaş ve tekniğine uygun çay bahçelerinin oluşturulmasını teşvik edecek. Gerektiğinde yenilenecek çay bahçeleri, Bakanlık tarafından belirlenecek ve ilan edilecek.
Çay bahçelerindeki ziraî faaliyetler, doğal kaynakların korunması, ekonomik, toplumsal ve çevresel açıdan sürdürülebilirliğin tesis edilmesi ve muteber eser arzının temini gayesiyle tekniğine uygun bir halde yürütülecek.
Bakanlık, çay bahçelerinin minimum büyüklüklerini, bahçe tesisinde kullanılabilecek üretim gereçlerini, bakım, budama, hasat, taşıma ve depolama süreçlerini, uygun gübre ve gübreleme teknikleri ile toprak düzenleyicilerini ve bitki müdafaa eserlerini belirleyerek ilan edecek.
Organik çay tarımı yapan çay bahçelerini olumsuz etkileyecek ziraî faaliyetlere müsaade verilmeyecek. Gerektiğinde Bakanlık, organik çay tarımını olumsuz etkileyecek uzaklıklardaki çaylık alanlarda kimyevi gübre ve bitki müdafaa eserlerinin kullanımını sonlandırabilecek.
– Lisanslı çay işletmeciliği
Gerçek ve hukukî bireyler, gerekli müsaadelerini almak koşuluyla kuru çay üreten işletmeler kurabilecek.
Bakanlık, kuru çay üreten işletmelerin ham husus teminini ve pazarlama metotlarını dikkate alarak, işletmeleri müracaatları halinde A, B ve C lisanslı işletmeler olarak gruplandırılacak.
A lisanslı işletme “Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay eserleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak Borsada satabilen, kendi ürettiği yahut satın aldığı kuru çay eserlerini kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen ve kendi namına tescilli eser markası olduğuna dair marka tescil dokümanı bulunan gerçek ya da hukuksal şahıslara ilişkin kuru çay işletmelerini”; B lisanslı işletme “Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay eserleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak borsada satabilen gerçek ya da hükmî şahıslara ilişkin kuru çay işletmelerini” C lisanslı işletme ise “Satın aldığı kuru çay eserlerini, kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen gerçek ya da hükmî bireylere ilişkin kuru çay işletmelerini” tabir edecek.
Bakanlık, çay üretimi ve arzında istikrarı sağlamak gayesiyle her pazarlama yılı için A ve B lisanslı işletmelerin yurt içinde pazarlayabilecekleri kuru çay ölçüsünü belirleyerek ilan edecek.
Mevcut üretim kapasiteleri ile arz ve talep durumu dikkate alınarak gereksinim halinde, yeni başvuran işletmelere Bakanlıkça A, B yahut C lisansı verilebilecek. Lisans verilen işletmelerin, belirlenen kaideleri taşımadıkları tespit edilmesi halinde, lisansları iptal edilebilecek yahut yurt içinde pazarlayabilecekleri kuru çay ölçülerinde değişikliğe gidilebilecek.
Faaliyetlerini çay tarımı yapılan vilayetlerin dışında sürdüren C lisanslı işletmelerin müsaade alma süreçlerinde ana faaliyet mevzularını “çay paketleme işleri” olarak belirtmesi mecburî olacak.
Kuru çay üreten A lisanslı işletmeler, dökme çaylarını borsada satmak zorunda olacak. Dökme çaylar dışında kalan kuru çay eserlerini ise paketleyip tüketiciye arz edebilecek.
Kuru çay üreten B lisanslı işletmeler, dökme çaylarını borsada satmak zorunda olacak.
Kuru çay üreten C lisanslı işletmeler, satın alarak temin ettikleri kuru çay eserlerini kendi tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilecek.
B lisanslı işletmeler, kuru çay eserleri ithal edemeyecek. A yahut C lisanslı işletmeler, yurt içinde pazarladıkları çay ölçüsünün en az yüzde 90’ının, yurt içinden temin etmek zorunda olacak.
– Yaş çay fiyatı ve alım usulleri
Yaş çay alım fiyatı, Ulusal Çay Kurulu tarafından belirlenerek ilan edilecek. Yaş çay alım fiyatı, arz ve talep durumu ile üretim maliyetleri dikkate alınarak her yıl hasat devri başlamadan evvel belirlenecek.
Ulusal Çay Kurulu tarafından o yıla temel alım fiyatının belirlenememesi halinde; yaş çay alım fiyatı, bir evvelki yılın alım fiyatının tekrar değerleme oranında artırılması suretiyle belirlenecek.
Yaş çay üreticileri tarafından kuru çay üreten işletmelere satılan yaş çay yapraklarının bedeli, yaş çay üreticileri ismine açılan banka hesaplarına kuru çay üreten işletmelerce en geç alım tarihinden itibaren 6 ay içerisinde Türk lirasıyla ödenecek.
Yaş çay alımı, yalnızca A yahut B lisansına sahip işletmeler tarafından yapılabilecek. A yahut B lisansına sahip işletmeler muhtaçlık duydukları yaş çayı, ruhsatlı alanda üretim yapan çay üreticilerinden yahut bu üreticilerin üyesi olduğu üretici örgütlerinden temin edecek.
A yahut B lisanslı işletmelerin, gereksinim duydukları yaş çayı kontratlı üretim ile temin etmeleri temel olacak; her pazarlama yılı için kontratlı olarak temin edilmesi gereken taban yaş çay ölçüsü Bakanlık tarafından belirlenecek.
Belirtilen kaidelere ters olarak çay üretimi yapan yaş çay üreticileri, tespit tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, içerisinde bulunulan pazarlama yılında ve bir sonraki yıl boyunca yaş çay yaprağı satışı yapamayacak, çay işletmeleri de bu halde üretilen yaş çayı alamayacak.
Kuru çay üretimi basamaklarında ortaya çıkan ve kuru çay eseri tarifine girmeyen çay çöpü, çay lifi yahut çay tasnif tozu üzere çay atıklarından kuru çay eseri elde edilemeyecek.
Çay Kanunu Teklifi ile yaş çay üreticisinden alım yapan işletmeler, Tarım ve Orman Bakanlığınca yetkilendirilmiş kâfi sayıda çay eksperi istihdam etmek zorunda olacak.
Kuru çay üretimi kademelerinde ortaya çıkan ve kuru çay eseri tarifine girmeyen çay çöpü, çay lifi yahut çay tasnif tozu üzere çay atıklarından kuru çay eseri elde edilemeyecek.
Çay atıkları, çay ekstraktı, faal karbon, selüloz, biyoetanol, kateşin ve teanin elde edilmesinde, yalıtım gereci üretiminde, bitki yetiştirme ortamı oluşturulmasında, güç üretimi yahut Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygun görülen öteki alanlarda ilgili mevzuatı çerçevesinde yetkili tesisler tarafından kullanılabilecek.
Çay işletmeleri, satın aldıkları yaş çayın belli bir oranda çay atığını her pazarlama yılının sonuna kadar yetkili tesislere teslim etmek zorunda olacak. Teslim edilmesi gereken minimum çay atık oranı Tarım ve Orman Bakanlığınca belirlenecek.
Yaş çay üreticileri ve kuru çay üreten işletmeler, ilgili Bakanlık tarafından denetlenecek.
Bakanlık, misyonlarını yerine getirirken gerekli gördüğü her türlü bilgiyi kamu kurum ve kuruluşları ile piyasada mal yahut hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve hukukî bireylerle bunların her türlü örgütünden isteyebilecek.
Bakanlık tarafından istenilen bilgiler tam ve yanlışsız olarak talep edilen müddet dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından verilecek. Bakanlık, inceleme, araştırma ve kontrol misyonu kapsamında her türlü defter, evrak ve evrakları inceleyebilecek ve suretlerini alabilecek, yazılı yahut kelamlı açıklama isteyebilecek, kapsama giren her türlü mallara ait mahallinde inceleme yapabilecek, her türlü teknolojik imkandan yararlanabilecek.
– İdari yaptırımlar
Belirtilen kaidelere uymayan bireyler hakkında, öteki mevzuattaki cezai kararlar gizli kalmak kaydıyla, idari yaptırımlar, mahallin en büyük mülki amiri tarafından uygulanacak. İdari yaptırımların uygulanması için gerekli olan tespitler, Bakanlık yahut Bakanlık tarafından yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarınca gerçekleştirilecek.
İdari para cezalarının verilmesini gerektiren fiilin beş yıl içinde tekrarı halinde verilecek para cezası, bir evvelki verilen ceza meblağının iki katı olarak uygulanacak. Verilen idari para cezaları, bildirisinden itibaren bir ay içinde ödenecek.
Bakanlık tarafından verilen çay bahçesi kurma ruhsatnamesi olmadan çay bahçesi kurduğu tespit edilen gerçek yahut hukukî bireylerin, kendilerine verilen mühlet içinde ruhsatsız çay bahçelerini sökmeleri zarurî olacak. Bu mühlet içinde ruhsatsız çay bahçelerini sökmemeleri halinde Bakanlık tarafından bu bahçeler söktürülecek.
Bakanlıkça belirlenen adap ve asıllara muhalif olarak işlenen çay atıklarına el konulacak. Piyasaya arz gayesi dışında kıymetlendirilmesi mümkün olmayan çay atıkları Bakanlık nezaretinde imha edilecek yahut ettirilecek. Piyasaya arz hedefi dışında kıymetlendirilmesi mümkün olan çay atıklarının mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek. Fiilin 5 yıl içinde tekrarı halinde tespit edilen işletmelerin faaliyetleri bir yıl müddetle durdurulacak. Fiilin birebir müddet içinde ikinci defa tekrarı halinde işletmeler faaliyetten men edilecek.
Çay atıklarından kuru çay eseri elde ettiği tespit edilen işletmeler, lisansları iptal edilerek faaliyetten men edilecek.
Hükümlere karşıt olarak üretilen, alınan yahut satılan her nevi çay eseri kayıt dışı olarak kabul edilecek ve el konularak Bakanlığa teslim edilecek. Bakanlık tarafından tahlilleri yapılan kayıt dışı çay eserlerinden, standartları taşımayanlar Bakanlık tarafından imha edilecek. Standartları taşıyanların ise mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek.
– İdari para cezaları
Çay bahçesi ruhsatnamesine sahip olmadan çay tarımı yapan gerçek ve hukuksal bireylere ruhsatsız çay tarımı yaptığı tespit edilen tarım alanının her bir dönümü için 5 bin lira idari para cezası uygulanacak.
Teklifte belirlenen çay tarımı kararlarına muhalif faaliyette bulunan gerçek ve hükmî şahıslara bu faaliyeti gerçekleştirdiği çay tarım alanının her bir dönümü için 5 bin lira idari para cezası kesilecek.
Lisanslı çay işletmeciliğine muhalif olarak faaliyette bulunan çay işletmelerine çay lisanslarında belirtilen çay ölçüsünün satış bedeli fiyatında, lisansı olmayan işletmeler için faaliyetin gerçekleştiği pazarlama yılındaki lisanslı işletmelerin ortalama lisans ölçüsü temel alınarak idari para cezası uygulanacak.
Teklifin, çay alım yerleri ve çay eksperlerini düzenleyen kararlarına alışılmamış olarak yaş çay yaprağı satın alanlara 10 bin lira idari para cezası verilecek.
Çay atıklarının işlenmesi için Tarım ve Orman Bakanlığınca gerekli görülen tesisleri kurmadan ve kurdukları tesislerin faaliyetleri için Bakanlıktan müsaade almadan çay atıklarını işlediği tespit edilen işletmelere 200 bin lirası idari para cezası uygulanacak.
Çay atıklarından kuru çay eseri elde ettiği tespit edilen bireylere 400 bin lira idari para cezası kesilecek.
Teklifte düzenlenen idari para cezaları mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilecek.
Düzenlemeyle 1984’te çıkarılan Çay Kanunu yürürlükten kaldırılacak. Kanun teklifi ile öngörülen yönetmelikler, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde çıkarılacak.
Daha evvel çay tarım alanı olarak ilan edilen alanların statüsü ve ilgili mevzuat kararları uyarınca düzenlenen çay bahçesi ruhsatnameleri, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren de geçerli olacak.
Daha evvel ilgili mevzuat kararları doğrultusunda çay tarımı yapan yaş çay üreticilerinin, Tarım ve Orman Bakanlığının ilgili kayıt sistemine kaydedilmesine ait her türlü iş ve süreçte Bakanlık yetkili olacak. Bu kapsamda belirtilen üreticilerin, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kaydı, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içinde kendilerine Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünce verilen çay bahçesi ruhsatnameleri temel alınarak tamamlanacak. Cumhurbaşkanı, bu süreyi gerekli gördüğü hallerde her keresinde 1 yılı geçmemek üzere en fazla 2 defa uzatabilecek.
Daha evvel ilgili mevzuat kararları doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren kuru çay üreten işletmelerinin çalışma müsaadeleri, düzenleme yürürlük tarihinden itibaren de geçerli olacak. Lakin düzenlemenin yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde Tarım ve Orman Bakanlığına müracaatta bulunarak faaliyet alanına nazaran lisans müracaatında bulunmak ve Bakanlık tarafından belirlenen lisans çerçevesinde faaliyette bulunmak zorunda olacak. Müracaatta bulunmayanlar, C lisanslı işletme statüsünde faaliyette bulunabilecek.
Daha evvel faaliyetlerini çay tarımı yapılan vilayetlerin dışında sürdüren kuru çay üreten işletmelerden ana faaliyet konusu çay paketleme işleri olmayanların, düzenleme yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde ana faaliyet mevzularını “çay paketleme işleri” olarak belirlemesi zarurî olacak. Bu zaruriliği belirtilen mühlet içinde yerine getirmeyen kuru çay üreten işletmelerin çalışma müsaadeleri Tarım ve Orman Bakanlığınca iptal edilecek.
