Fehmi Koru*
Dün enteresan olaylar zincirine yeni bir halka daha eklendi.
Hemen bütün haber kanalları, akşam saati yaklaştığında, Amerikan Merkez Bankası’nın (AMB) vereceği bir kararı öğrenmek üzere Washington’a bağlandı. Karar açıklandıktan sonra da, AMB lideri Jerome Powell’in düzenlediği basın toplantısını canlı olarak yayınladı bizim kanallar. Akabinde ilgi alanı iktisat olan uzmanları ekrana çıkartıp kararın ne manaya geldiğini ve Powell’in ne dediğini de yorumlattılar.
Merak bu ya, bizim kanallarda bu heyecan yaşanırken işi gücü bırakıp CNN International başta olmak üzere memleketler arası haber kanallarının yayın akışlarına göz attım. Hiçbiri – Katar’dan yayın yapan El-Cezire bile- AMB ve Powell’in açıklamalarıyla ilgili değildi. Sadece Amerikan iktisat haberleri kanalı CNBC bizimkilerle birebir heyecanı paylaşmaktaydı.
İlginç değil mi?
AMB bizde heyecan uyandıran son açıklamasıyla kendi tarihinin rekorlarından birini kırmış oldu. ABD’de geçerli olacak faizi 75 baz puan -%0.75- artırarak…
En son bu türlü yüksek oranda faiz artırışını 1994 yılında yapmış AMB…
Powell, basın toplantısında, bir soruya yanıt olarak, ülkedeki enflasyon kırılma eğilimine girmezse, gelecek toplantıda yeniden bu türlü yüksek faiz artırımına gidebileceklerini açıkladı.
“Ülkedeki enflasyon oranı” dediği de ABD için bir rekor: %8.6… 41 yıl evvel bu kadar yüksek enflasyon kaydedilmiş ABD’de…
Türkiye ile ABD’nin doğu bölgesi ortasında 7 saat fark var; bizim uyku havasına girdiğimiz saatlerde orada şimdi borsa açık, günlük süreçler devam ediyor. AMB kararı sonrasında aşağıya gerçek eğilim görülen dolar kısa müddette kıymetini artırmış ABD’de… Altının ONS fiyatı bir kesim artmış, petrol fiyatı zati yüksekti, o yüksekliğini korumuş…
Bizim uzmanların beklentilerinin aksine…
Onlar doların ABD’de aşağı seyre girmesini, altının sarsıntı geçirmesini bekliyorlardı.
Powell’ın ilan ettiği faiz artırma kararı ile sonrasındaki açıklamalarının bizde dolara tekrar ivme kazandıracağı görüşünde uzmanlar; bakalım TL ile ilgili olumsuz beklentileri tutacak mı?
Uzmanlar da yanılır, kimseyi yanlış beklentileri yüzünden ayıplayamam. Benim ayıpladığım, ABD’yi herkesten fazla ilgilendiren bir mevzuda, o ülkenin TV kanallarının, öteki gelişmiş ülkeler kanallarıyla birlikte, ziyadesiyle aldırmaz göründükleri halde, tıpkı hususun bizde bu derece heyecan uyandırması…
Hayır, TV kanallarını ayıplamıyorum, bizim ekonomimizin halini ayıplıyorum.
Türkiye’de insanların büyük çoğunluğu tasarruf yapacak bir gelire sahip değil. Nüfusumuza nazaran bankalardaki tasarruf hesaplarında yatan paralar oldukça düşük. Tasarrufların büyük kısmı ise, ya direkt ya da dolaylı olarak, yabancı paralarda.
Yabancı paralara -özellikle de dolara- TL’den fazla güveniliyor.
Heyecanın ve ona bağlı olarak telaşın sebebi de bu.
Ekonomisi yabancı paralara bağlı hale gelen, ‘dolarize olmuş’ ender ülkelerdeniz.
Günlük bir gazetede köşem varken çıktığım Uzak Doğu tipinde yolum Kamboçya’ya da düşmüştü ve geçmişinde komünist Pol Pot idaresi çılgınlıkları da bulunan bu küçük ülkenin çarşı-pazarında dolaşırken karşılaştığım bir uygulama dikkatimi çekmişti.
Marketlerde ikili fiyat etiketi bulunuyordu. Birinde malın yerli para ünitesi Riel, başkasında ise dolar olarak fiyatı duyurulmaktaydı.
Vitrinlerde ve manavlarda bile.
Rieli olan Riel, cebinde dolar taşıyan dolar olarak ödüyordu aldığı malın bedelini…
Biz şimdi o halde değiliz, lakin tasarruf edebilenlerin birçoklarının durumu biraz o denli.
Daha da şaşılacak şey, hükümetin bu durumdan rahatsızlık duyarak TL’leştirme yolunda aldığı her karar, attığı her adımın, hedeflenenin bilakis sonuçlar vermesi…
TL’den dolara geçilsin isteniyor, tasarruflarda fazla kımıldama olmuyor.
Enflasyon tarihi rekorlar kırıyor ve düşmesi için kararlar alınıyor, fakat enflasyon dur durak dinlemiyor.
TC Merkez Bankası’nın ilgili ünitesi her ayın aşikâr gününde bizde de karar alıyor, lakin faize dokunmama yolunda aldığı kararla sabit -hatta sıfıra yakın- olması beklenen faiz çoktandır aldı başını gidiyor. Kur muhafazalı mevduata bankalar %17 faiz veriyor, kur arttığı için Hazine de o orandan da yüksek bir ‘getiri’ ekliyor. Mevduat faizi TL hesaplarında %30’un üzerinde…
Bankalar ise, %17 ile topladığı mevduattan gereksinim sahiplerine kredi verirken %30 ile %50 ortasında bir faiz uyguluyor.
Mevduat sahipleri yüksek faiz alıyor görünüyor ve kârda olması gerekiyor, buna karşılık kredi çekenler yüksek faiz ödeyecek ve ziyanda olması düşünülüyor, değil mi? Hayır o denli değil. Enflasyonun TÜİK’e nazaran bile %75’e yaklaştığı -%73.5- ülkemizde durum bunun tam aykırısı.
Faizle uğraş ismiyle yürütülen ekonomik siyasetler ‘faiz lobisi’ diye kınanan kesite yarıyor.
Çoğunun sahipleri yabancı olan bankalar faizle uğraş sayesinde kârlarını 5’e katladılar…
Devlet sahip olduğu en kârlı kurumların gelirlerine endeksli senet (GES) çıkaracağını açıkladı, daha evvel devletin bu yolda aldığı her kararı ‘uygundur’ diye onaylayan fetva otoritesi, hem de birkaç yıl evvel emsal bir enstrüman çıkarıldığında onay da vermiş olduğu halde, GES için ‘haram’ kararına vardı. Onu da şaşırtan bir durum var ülkemizde.
İşte bu ve buna benzeri sebeplerle, ABD’de alınan ekonomik bir karar ve AMB liderinin basın toplantısı, o ülkede çabucak hiç ilgi görmezken, bizde haber kanallarının canlı yayınlarıyla ve uzman yorumlarıyla izleniyor.
[Yukarıdaki paragraftan sonra yazımı çarpıcı bir cümleyle tamamladım, ancak yazdığım o cümleyi yazımı yayınlamadan evvel sildim. Hayır, yazdığım karar cümlesi yanlış değildi, yayınlanırsa başıma iş açılır diye korkmuş da değilim; sildim, zira ülkemle bir öbür ülke ortasında bulduğum bağ hiç hoşuma gitmedi.]
Umarım, bu durumdan tez vakitte kurtuluruz.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
