Dr. Mehmet Kabasakal*
Türkiye, cumartesi günü bedelli bir aydınını daha sonsuzluğa uğurladı. Türkiye’ye siyasetçi, yönetici araştırmacı ve muharrir olarak pahalı katkılar yapmış birinden, CHP’de ocak ve vilayet yöneticiliğinden Genel Sekreterliğe kadar farklı misyonlar üstlenmiş Tarhan Erdem‘den kelam ediyorum.
Kendisini, Boğaziçi Üniversitesinde öğrenci olduğum 1970’li yılların başında CHP İstanbul Vilayet Eğitim Sekreterliği yaptığı sırada tanıdım. Görüşmelerimiz milletvekilliği sırasında Ankara’da devam etti, 1980 sonrası İstanbul’da ağır temas içinde dostluğumuz pekişti.
Askeri idare devam ederken Necdet Uğur, Ahmet İsvan, Tarhan Fazilet, Av. Ali Turgan, Nezih Neyzi başta olmak üzere birçok pahalı, dürüst ve birikimli siyasetçi konutlarda ve ofislerde toplanıp ülke sıkıntılarını tartışarak geleceğin tahlillerini arıyorduk. Meskenlere, ofislere sığmaz olunca toplantılarımızı Pera Palas otelinde yapmaya başladık. İştirakçileri makul Pera Palas Toplantılarını her ay farklı bir bahiste uzman bir konuğun konuşması ile tertipli hale getirdik. Düzenleme şurası Mübeccel Kıray, Tarhan Fazilet, Nezih Neyzi, Ali Turgan’dan oluşuyordu. Tarhan Fazilet bu sırada KONDA araştırma şirketini kurdu.
1980 askeri idaresinin kapattığı partilerin, SHP-Doğruyol koalisyonu periyodunda çıkarılan yasa ile tekrar açılma sürecinde 1992 Nisan ayında bedelli devlet adamları Necdet Uğur, Ahmet İsvan ve Tarhan Erdem’in de ortalarında bulunduğu birçoğu CHP’de örgüt yöneticiliği yapmış, Kurultay delegesi olan 14 arkadaş bir ortaya geldik. Tarhan Fazilet ve Ahmet İsvan bu toplantıların düzenlenmesini benden istediler. CHP, 9 Eylül 1992’de açılırken, bunu yeni bir yaklaşımla toplumun değişen problemlerine çağdaş tahliller geliştirerek yapsın ve iktidar olsun diye aylarca çalıştık. Bir parti programının temelini oluşturacak teklifler niteliğindeki çalışmamızı “Yeni Yaklaşımlar” başlığıyla CHP kurultayında örgütle paylaştık. Kurultayda bu çalışmanın kıymetlendirilebileceği bir ortam olmayınca taslağımızı TCMB Başkanlığı, Hazine müsteşarlığı, SSK Genel Müdürlüğü üzere misyonlar yapmış, uzman teknokratların katkılarıyla geliştirdik. Demokratik Cumhuriyet Programı (DCP) ismini verdiğimiz bu özgün program, sloganlara yer vermeyen, lakin ezilenlerden yana esaslı ıslahatlar içeren bir nizam değişikliği programıydı. Programını hazırlayanlar Atatürk prensiplerine ve demokratik cumhuriyete inanan insanlardı. Bu toplantılarda Tarhan Beyefendiden çok şey öğrendik. Bu programda önerilen tahlillerden yararlanan partiler ve siyasal hareketler de oldu.
Tarhan Fazilet CHP’nin baraj altında kaldığı 1999 seçiminden sonra, yeni bir başlangıç niyetiyle Genel Lider adayı oldu. Kurultayda bunun yansımasını görmeyince bir konuşma yapıp çekildi. Genel Lider Altan Öymen’in davetiyle 1999 -2000 yıllarında kısa bir müddet CHP Genel Sekreterliği de yaptı. Altan Öymen ve Tarhan Fazilet vazifelerini sürdürebilseler bugün Türkiye’de çok daha güçlü ve aktif bir Cumhuriyet Halk Partisi olacaktı. Baykal’ın Genel Lider seçilmesiyle, “seçim sonuçlarını en yeterli belirleyen” şirketi KONDA’ya döndü. İdare Konseyi Başkanlığını ve Radikal gazetesinde köşe müellifliğini sürdürdü.
1960’lı yıllarda Dr. Nejat Eczacıbaşı’nın kurduğu, 1990 sonrası benim de İdare Konseyi Lider Yardımcısı olduğum Ekonomik Toplumsal Etüdler Konferans Heyetini Türkiye meselelerine bilimsel araştırmalara dayalı tahliller üreten bir niyet kuruluşuna arkadaşlarımızla birlikte dönüştürdük, TESEV kurucuları ve idare heyeti üyesi olduk. Türkiye Kürt problemini demokrasi içinde çözemez ise ülkede demokrasinin pekişemeyeceğine inanıyorduk, Tarhan Fazilet, bu yolda da oldukça efor harcadı. Bu mevzudaki kanılarını DCP programı dışında Kapana Sıkışanlara, Kürt sorunu sanıldığı ve gösterildiği kadar güç mu? (2008) kitabında topladı. Parti içi demokrasinin, kıymetini daima vurgulardı. Bu hususlarda kitaplar yazarak iz bıraktı. Tıkanan Siyaset o’nun CHP Genel Sekreterliği sonrası kanılarını yansıtır. Alev Çoşkun’un da Cumhuriyet Gazetesinde yazdığı üzere, seçim hukukunu âlâ bilirdi. Seçim Kanunlarını ve Anayasaları derleyerek hem siyaset bilimcilere hem de siyasetçilere pahalı rehberler oluşturdu. Dürüst, önemli, çalışkan ve üretken bir insandı, bir devlet adamıydı. Demokratik Türkiye hasretiyle ortamızdan ayrıldı. Hasretlerinin gerçekleşeceği inancıyla onu sonsuzluğa uğurladık.
Kitapları
80’leri Karşılarken (1980), Anayasalar ve Seçim Kanunları 1976-1982 (1982), CHP 1968 Yılı İstanbul Vilayet Kongresi Tutanağı (1984), CHP Üye Kayıtlarının Merkezde Toplanma Projesi 1978 (1994), Siyasi Partilerde Reform (Ortak Yayın 2000), Tıkanan Siyaset (2001), Kapana Sıkışanlara, Kürt sorunu sanıldığı ve gösterildiği kadar güç mu? (2008), Oy Aldılar Seçilemediler:1963 ve 1968 Mahalli Yönetimler Seçimleri (2009), Anayasalar ve Dokümanlar 1876-2012 (2012), Yasama Meclisi Üyeleri Seçimi ve Siyasi Partiler Kanunları 1876-2013 (2013), CHP İstanbul Vilayet İdare Heyeti Üyeleri: 1928-1980 (2020).
* Siyaset Bilimi Öğretim Üyesi
