Çoğumuz dünyanın bir yerinde bize tıpatıp benzeyen bir ikizimiz olduğunu, sokakta bir gün gezerken bu yabancı lakin bir yandan da çok tanıdık figürün yanı başımızdan geçeceğini düşünürüz.
Bir de kendinize teğe bir benzeyen, sizden en kıymetli farkı ise büsbütün dijital bir hayat sürmesi olan bir kopyanızı yarattığınızı düşünün.
Öyle bir çağda yaşıyoruz ki gerçek hayatta var olan neredeyse her şey dijital dünyada da kopya ediliyor: Kentler, otomobiller, meskenler, hatta beşerler bile.
Adından sık sık bahsedilen, kendinizin bir avatarının sokaklarında salınacağı sanal, dijital bir dünyayı planlayan çoklu cihan (metaverse) üzere dijital ikizler konusu da teknoloji trendlerinde son vakitlerde üst sıralara yerleşti.
- Metaverse nedir, teknoloji şirketleri neden bu kadar çok yatırım yapıyor?
- 10 yıl içinde yapay zekanın getirebileceği tehlikeler neler?
- Yapay zeka, demansı ‘bir günde tespit edebilir’
Dijital bir ikiz fizikî dünyada var olan bir şeyin teğe bir kopyası manasına geliyor. Lakin dijital ikizin tek bir gayesi var: Gerçek hayatta var olan versiyonun daha da geliştirilmesine yardımcı olmak, bir manada gerçek hayata bir geri bildirim sunmak.
İlk etapta bu cins dijital ikizler yalnızca karmaşık üç boyutlu bilgisayar modellemeleriydi. Lakin yapay zeka ve internet birleşimiyle gerçeğinden daima öğrenen ve gelişen dijital replikalar inşa etmek mümkün oldu.
Teknoloji uzmanı Rob Seçkinle, 2020’li yıllar bitmeden insanın düşünme yetisine sahip dijital ikizlerinin birinci sürümleriyle tanışacağımıza inanıyor.
Enderle, “Bu replikaların ortaya çıkması için çok fazla baş yorulması ve etik çekincelerin kıymetlendirilmesi gerekiyor, zira bizim düşünme yetisine sahip replikalarımızın yaratılması patronlar için çok cazip olabilir,” diyor ve kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Eğer firmanız sizin dijital ikizinizi yaratırsa ve ‘Baksana, biz senin dijital ikizine maaş falan ödemiyoruz, seni niçin hâlâ işte tutalım ki?’ diye sorarsa, o vakit ne olacak?”
Rob Nadirle, dijital ikize sahip olup olmamanın metaverse çağının en değerli soru işaretlerinden biri haline geleceğini düşünüyor.
Bilimkurgu romanı gibi
Halihazırda insanın ikizinin yaratılması çalışmalarına başlanmış durumda. Lakin bu avatar çalışmaları hala çok kaba ve ilkel aşamadalar.
Örneğin, Meta’nın sanal gerçeklik platformu Horizon Worlds’de avatarınıza kendi yüzünüze misal bir yüz verebiliyorsunuz, lakin avatarınızın şimdi bacakları olamıyor, zira teknoloji hala o düzeye gelmiş değil.
Oxford Üniversitesi’nde yapay zeka çalışmaları üzerine araştırmalar yapan Profesör Sandra Wachter, insanların dijital ikizlerini üretme fikrinin çok cazip olduğunu kabul ediyor.
Waschter, “Bu heyecan verici bilimkurgu romanlarını andırıyor, ve şu anda tam da o denli bir noktadayız,” diyor.
Profesör Sandra Wachter, bir kişinin “hukuk fakültesinde başarılı olup olmayacağının, rahatsızlık geçirip geçirmeyeceğinin, kabahat olaylarına karışıp karışmayacağının hâlâ tartışılan ‘Gen mi etraf mi?’ (nature vs nurture) sorusuna bağlı olacağını” söylüyor.
Bunda bahtın, arkadaşların, ailenin ve sosyo-ekonomik geçmişin, etrafın ve doğal ki ferdî seçimlerin tesirli olacağını belirten Profesör Wachter, yapay zekanın şimdi bu üzere toplumsal olayları kestirim etmekte yetersiz olduğunun altını çiziyor ve şöyle diyor:
“Bir insanın başlangıcından sonuna dek hayatını anlayıp modellendirebilmek için daha çok yol kat etmemiz lazım, ki o da bir gün mümkün olabilirse.”
Bugün eser tasarımı, dağıtımı ve kent planlamacılığı üzere alanlarda dijital ikizler karmaşık bir düzlemde ve kapsamlı olarak kullanılıyor.
Formula 1 yarışlarında örneğin, McLaren ve Red Bull kadroları yarış otomobillerinin dijital ikizlerini kullanıyorlar.
Öte yandan kargo kesiminin değerli firmalarından DHL de daha uygun bir randıman yakalayabilmek için deposunun ve arz zincirlerinin dijital bir haritasını çıkarıyor.
İklim değişikliğine karşı dijital çözümler
Giderek kentlerimizin de dijital dünyada kopyaları çıkarılıyor. Ulaşım sistemlerinin, caddelerin ve binaların gerek dizaynlarını uygunlaştırmak gerekse faaliyetlerini izlemek gayesiyle Şangay ve Singapur’un dijital ikizleri üretilmiş durumda.
Singapur’da kentin dijital ikizinin misyonlarından biri hava kirliliğinin ağır olduğu bölgelerden kaçınmak isteyen insanlara yeni yollar önerilmesine yardımcı olmak.
Bazı kentler bu teknolojiyi altyapı çalışmaları için, örneğin, yeni metro sınırlarının nereye yapılması gerektiğini belirlemek maksadıyla kullanıyor.
Orta Doğu’daki yeni kimi kentler de hem gerçek dünyada hem de dijitalde tıpkı anda inşa ediliyorlar.
Fransız yazılım firması Dassault Systemes, dijital ikiz teknolojisi için binlerce şirketten teklif aldığını söylüyor.
Böylece öbür firmaların da yeni fütüristik projeleri tasarlamaları da mümkün oluyor: Havada giden tekerlekleri olan jetler ya da motosikletler, hatta uçan otomobiller tasarlanabiliyor.
Bunların daha sonra fizikî prototipleri de yapılıyor alışılmış ancak modelleme son basamağa kadar dijital düzlemde gerçekleştiriliyor.
Tıpta çığır açabilir
Dijital ikizlerin en çok paha katacağı alanın ise sıhhat hizmetleri olması bekleniyor.
Dassault’un Canlı Kalp projesi insan kalbinin analiz ve tahlil edilebilecek sanal bir modellemesini yaratarak, cerrahların ‘Şuraya müdahale edersem ne olur?’ çeşidi birçok senaryosunu burada uygulayabilmesini, birçok tekniği ve tıbbi araç gereci bu formda deneme yanılma formülüyle kullanabilmesini öngörüyor.
Dr. Steve Levin tarafından geliştirilen proje, Levin’in özel hayatındaki şahsî ihtiyaçlarından filizlenmiş.
Zira doğuştan kalp hastası olan ve 20 yaşına geldiğinde kalp yetmezliği riski artan kızının tedavisi için Levin birkaç yıl evvel kızının kalbinin sanal gerçeklikte bir replikasını yaratmaya karar vermiş.
Boston’daki çocuk hastanesi bu teknolojiyi gerçek hastaların kalp rahatsızlıklarını haritalandırmak için kullanıyor. Birebir teknoloji Londra’daki Great Ormond Street Hastanesi’nde de nadir görülen ve tedavisi sıkıntı olan kalp hastalıklarından muzdarip çocukların tedavisinde kullanılmak üzere geliştiriliyor.
Dessault’un global yöneticisi Severine Trouillet, dijital bir kalp üzerinde yapılan deneyler sayesinde hayvanlar üzerinde deney yapılması gereksiniminin da azalacağını belirtiyor.
Firma bugünlerde göz ve hatta beyin de dahil olmak üzere çeşitli öteki organların dijital ikizlerini üretmeyi planlıyor.
Dünya’nın ikizi
İnsan organlarını kopyalamaktan daha tezli bir proje varsa o da bütün gezegenin dijital bir kopyasını üretmek.
ABD’li yazılım firması Nvidia’nın işlettiği Omniverse platformu, sanal dünyalar ve dijital ikizler yaratmak için tasarlanmış.
Platformun en savlı maksadı Dünya’nın bütün yüzeyinin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarıyla dijital bir ikizini inşa etmek.
Earth-2 (Dünya-2) ismi verilen bu projede, derin öğrenme modellemeleri ve nöral ağlar kullanılarak iklim değişikliği üzere meselelere tahliller geliştirilmesi umuluyor.
Mart ayında, Avrupa Komitesi ve Avrupa Uzay Ajansı, Dünya’nın dijital bir ikizini yapmak üzere kendi planları da olduğunu açıklamıştı.
