Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, “ Mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını artık bir kenara bırakmak durumundayız. Mahkeme kararları ister derece mahkemelerinin kararları olsun, Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararları olsun tartışmasız uygulanması gereken kararlardır.” dedi.
AB ve Avrupa Kurulu iş birliğiyle yürütülen “AYM’nin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Formda Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında, Bursa’daki bir otelde “Adli Yargıda Kişisel Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.
Arslan, toplantının açılışında yaptığı konuşmada, hukukun, toplumsal ve siyasal hayatın vazgeçilmez ögesi olduğunu, hukukun olmadığı yerde toplumun bir ortada olmasının mümkün olamayacağını söyledi.
Devletin temel emelinin yeterli işleyen ve adil bir hukuk tertibi kurmak suretiyle bireylerin temel hak ve özgürlüklerini korumak olduğunu belirten Arslan, temel hak ve özgürlükleri koruyan ve uyuşmazlıkları karara bağlayan mahkemelere bu manada çok büyük iş düştüğünü aktardı.
Adaletin tecelli etmesinin hak ile hükmetmeye ve adil yargılamaya bağlı olduğuna değinen Arslan, şunları kaydetti:
“Adalet dediğimizde daha çok temel hak ve özgürlüklerin korunmasını anlıyoruz. Zira adalet unsuru, temel hak ve özgürlükler üzerinden tecessüm ediyor, somutlaşıyor. Bu kapsamda ülkemizde 2010 yılında Anayasa değişikliğiyle hukuk sistemimize giren kişisel müracaat çok değerli bir işlev icra etmiştir ve etmeye devam etmektedir. Bu hukuk yoluyla hak arama yoluyla birlikte hepimizin çok yeterli bildiği üzere Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve Anayasamızda ortaklaşa kurulan hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine herkesin şikayette bulunabilmesine imkan sağlanmıştır. Bu nedenle anayasa şikayeti olarak da bilinen kişisel müracaatın 10 yıllık uygulaması, temel hak ve özgürlüklerin daha güzel korunmasında tesirli bir hak arama yolu olduğunu ispat etmiştir.”
“Bugün prestijiyle kişisel müracaat 110 bine yaklaştı”
Bireysel müracaatın yoluna devam edebilmesinin tesirli ve başarılı bir hak arama yolu olarak varlığını sürdürebilmesinin, iki temel kuralının bulunduğuna işaret eden Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Birincisi her geçen gün artan iş yükünün denetim edilmesi ve yönetilebilir bir seviyeye indirilmesi gerekir. Maalesef bu cins toplantılarda tabir etmek zorunda kalıyoruz. Anayasa Mahkemesi’nin iş yükü kişisel müracaatta her geçen gün artmaktadır. Her toplantıda adeta rekor üstüne rekoru anlatıyoruz. Geçen toplantımızda Gaziantep’te 90 bine yaklaştığını söylemiştik kişisel müracaatın. Keşke bu toplantıda daha hoş bir sayısı tabir edebilseydik. Daha aşağı bir sayısı tabir edebilseydik lakin maalesef bugün o sayının çok daha üstüne çıktık ve bugün prestijiyle kişisel müracaat 110 bine yaklaştı. Bu nitekim de çok büyük bir sayı. Bunun denetim edilmesi, yönetilmesi çok sıkıntı ancak şunu da tabir edelim; bu iş yükünün yaklaşık yarısı makul müddette yargılanma hakkına ait şikayetlerden oluşuyor. Hasebiyle uzun yargılama artık ülkemizde yapısal bir sorun haline gelmiştir. Bu yapısal sorunun çözülmesi de yeniden yapısal ıslahatlarla mümkündür. Radikal adımların atılmasıyla mümkündür.”
Arslan, uzun yargılama şikâyetlerinin, kişisel müracaat yoluyla direkt Anayasa Mahkemesi’nin önüne gelmesinin yanlışsız olmadığını savunarak, “Anayasa Mahkemesi’nden evvel bir idari merciin buna bakması gerekir. Hasebiyle bu istikamette atılacak adımların Anayasa Mahkemesinin iş yükünün azaltılmasında çok değerli katkılar yapacağına inanıyoruz. Bu kadar iş yükü ferdî müracaat kurumunu felç etme potansiyeli taşımaktadır. Bu nedenle kişisel müracaatın geleceğini, iş yükünün azaltılmasına bağlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.” değerlendirmesini yaptı.
“AYM kişisel müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık”
Arslan, kişisel müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak devam etmesinin ikinci koşulunun da ihlallerin kaynağının kurutulması olduğuna dikkati çekti.
İhlallerin devam ettiği ve yeni ihlallerin gelmesi önlenemediği surece hangi önlemler alınırsa alınsın ferdî müracaattaki iş yükünün aşikâr bir seviyede tutulmasının imkansız olacağını lisana getiren Arslan, şu görüşleri paylaştı:
“Anayasa Mahkemesi bireysel müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık. İhlale sebep olan süreç ister bir mahkeme kararı olsun, ister bir kanun kararı olsun Anayasaya karşıtlık teşkil etmektedir. Münasebetiyle yapılması gereken bu karşıtlığın giderilmesidir. Bazen bu tekrar yargılama yoluyla mümkün olabilmektedir. Bazen idari sürecin ortadan kaldırılmasıyla mümkün olabilmektedir. Kimi durumlarda da kanundan kaynaklandığı hallerde lakin o kanun kararının değiştirilmesiyle yahut kaldırılmasıyla ihlal giderilebilmektedir. Münasebetiyle bu noktada yasama, yürütme ve yargı organlarına, yönetim makamlarına çok büyük misyonlar düşmektedir. Bu tesirli icra problemi bir yandan müracaatçının mağduriyetinin giderilmesini, başka yandan da tahminen bundan daha kıymetli bir halde yeni ihlallerin ortadan kaldırılmasını daha doğrusu yeni ihlallerin ortaya çıkmasının engellenmesini kapsamaktadır.”
“Mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını bir kenara bırakmalıyız”
Bir hukuk devletinde mahkeme kararlarının tesirli icrasının nasıl olacağının konuşulması gerektiğini vurgulayan Arslan, şöyle konuştu:
“Yoksa mahkeme kararlarının uygulanıp uygulanmayacağı sorunu bir hukuk devletinde tartışma konusu olamaz. Gündeme dahi gelmesi düşünülemez. Zira hukuk devleti mahkeme kararlarının tesirli bir halde uygulandığı ve hak ihlallerinin giderildiği devletin ismidir. Hatta daha ilerisi mahkemelerin tesirli bir halde çalışmadığı, güzel işlemediği bir yerde devletten de bahsedemezsiniz. Bazen beşerler hayatlarına mal olacağını bilse bile mahkeme kararına uymaktan vazgeçmemelidir. Sokrates’in aslında insanlığa öğrettiği budur. Hepimiz bu şuurda hareket ederek mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını artık bir kenara bırakmak durumundayız. Mahkeme kararları ister derece mahkemelerinin kararları olsun, Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararları olsun tartışmasız uygulanması gereken kararlardır. Hiç elbet mahkeme kararlarını beğenmeyebiliriz, eleştirebiliriz, yanlış bulabiliriz lakin onlara uyup uymama noktasında hiçbir takdir yetkimiz yok, tercih hakkımız yok. Onlar hepimizi bağlayıcıdır. Esasen bu bağlayıcılık Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı prensibinin de doğal bir sonucudur. Anayasanın 11. unsuru bunu çok net bir formda söz ediyor.”
Oturumlarla yarın da devam edecek toplantının açılışına Bursa Valisi Yakup Canbolat, Büyükşehir Belediye Lideri Alinur Aktaş, Bursa Cumhuriyet Başsavcısı Gökhan Şen, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi Başkanı Abdülkadir Şahin, Avrupa Kurulu Ankara Program Ofisi Lideri Cristian Urse, bölge adliye ve yönetim mahkemeleri liderleri, başsavcılar ve üyeler katıldı. (AA)
