İzmir Seferihisar’da gerçekleştirilen Efes-2022 Tatbikatı’nın Seçkin Gözlemci Günü faaliyetlerini izleyen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Yunanistan’a yönelik sert kelamları, Atina’da kaygıyla karşılandı ve büyük yankı uyandırdı. Yunan radyo ve televizyon kanallarında, Erdoğan’ın Yunan adalarıyla ilgili konuşurken “Şaka yapmıyorum, önemli söylüyorum” tabirleri, “gerginliği tırmandıran bir söylem” formunda yorumlanarak ön plana çıkartıldı.
Erdoğan konuşmasında, “Yunanistan’ı gayri askeri statüdeki adaları silahlandırmaktan vazgeçmeye, memleketler arası mutabakatlara uygun davranmaya davet ediyoruz” dedi.
“Yunanistan’ı bir asır evvel olduğu üzere pişmanlıkla sonuçlanacak atılımlardan uzak durmaya, aklını başına almaya davet ediyoruz. Kendine gel. Türkiye adaların silahlandırılması konusunda milletlerarası mutabakatların kendine tanıdığı hakları kullanmaktan geri durmayacaktır” diye konuşan Erdoğan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Sayın Miçotakis herhalde adalara turistik çıkarma yapıyor. Bununla bir yere varmak mümkün değil…Türkiye kimsenin hakkını, hukukunu çiğnemez lakin kendi hakkını hukukunu da kimseye çiğnetmez.”
‘Görüş ayrılıklarımız tehditlerle giderilemez’
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias, Erdoğan’ın kelamlarıyla ilgili olarak, “Aramızdaki görüş ayrılıkları tehditlerle giderilemez” dedi.
Hükümet sözcüsü Yannis Ekonomou ise “Tehdit telaffuzlarını serinkanlılık ve kararlılık ile yanıtlıyoruz” sözünü kullandı.
“Yunanistan’ın Suriye olmadığına” dikkat çeken Savunma Bakanı Nikos Panagiotopoulos ise ülkesinin egemenlik haklarını sonuna kadar koruyacağını söyledi. Panagiotopoulos, “Buna yeltenecek olanlar pişman olacak” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçen ay Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’i, “Benim için artık Miçotakis diye birisi yok” kelamlarıyla eleştirmesi sonrası Ankara-Atina sınırında münasebetler gerginleşmişti.
- Erdoğan’ın ‘Miçotakis çıkışı’ Atina’da şaşkınlık yarattı: ‘Tüm köprüleri yakıyor’
Ege adalarının silahlandırılması konusunun daima gündeme getirilmesi ve Erdoğan’ın “Adalar silahlardan arındırılamazsa Türkiye’nin memleketler arası mutabakatların tanıdığı yetkilerini kullanmaktan geri durmayacağı” tarafındaki kelamları ise Yunan hükümet etraflarında “Türkiye’nin rastgele bir Yunan adasına çıkma mümkünlüğünün pandoranın kutusunun açılması manasına geleceği ve bunun bir çılgınlık olacağı” biçiminde bedellendiriliyor.
Yunanistan’da siyaset yorumcularının birden fazla, “Türkiye’de yaklaşan seçimlerle ilişkili olarak ekonomik krizin, yükselen enflasyonun ve hayat pahalılığının Türk halkına unutturulmak istendiği” görüşünde.
Ege’deki Türk kıyılarına yalnızca 1,5 kilometre ötede, en yakın Yunan adası olan ve Türk turistlerin ağır halde ziyaret ettiği Samos (Sisam) adası karşısındaki Seferihisar’da gerçekleştirilen EFES 2022 tatbikatının “bir adaya askeri çıkarma” senaryosuna dayalı olması, Yunan basınında “Yunanistan’a gözdağı verildiği” halinde yorumlanıyor.
Yunan ordusu da tatbikatla birlikte teyakkuza geçti.
Ege Adaları‘nın statüsü ve silahlandırılma gerekçeleri
Ege’deki Yunan adalarının Yunanistan’a devredilirken statülerini belirleyen 1923 Lozan ve 1947 Paris antlaşmalarıyla adaların silahlandırılmamaları kural koşulmuştu.
Lozan görüşmelerinde bu kaidesi koşan birinci Türkiye olmuştu. Talebe münasebet olarak da savaştan yeni çıkmış Türkiye’nin Yunan ordusunun bozgunuyla sonuçlanan “1919-1922 Anadolu seferinin tekrarlanması mümkünlüğünün önlenmesi” gösterilmiş ve Yunanistan bu kuralı kabul etmişti.
1947 Paris Antlaşması ise İkinci Dünya Savaşı’ndan galip çıkan ülkeler ortasında imzalandı. Türkiye muahedeye taraf ülkelerden değil.
Bu antlaşma ile savaşta yenik düşen devrin faşist İtalyası’nın işgali altında bulunan adalar, savaş galibi ülkeler ortasında yer alan Yunanistan’a tekrar devredildi.
Bu defa periyodun Sovyetler Birliği, Yunan adalarının “silahsızlandırılması, adalarda askeri üs kurulmaması” kaidesini getirdi. Moskova, “Sovyet savaş gemilerinin Ege’deki sefer güvenliği için bunun gerekli olduğunu” savundu.
Ege’deki Yunan adalarının silahsızlandırılma koşulları Yunanistan tarafından kabul edildi. Kıbrıs’ta 1963 ve 1964’te çıkan çatışmalara kadar Atina sadık kaldı.
Türkiye’nin 20 Temmuz 1974’te başladığı ve “Kıbrıs Barış Harekâtı” olarak duyurduğu askeri operasyon sonrası, “olası bir Türk-Yunan savaşından” telaş duyan periyodun Atina’da idaredeki, Albaylar Cuntası, Türkiye kıyılarına yakın tüm adalara asker yığmaya başladı.
Yunanistan adaları, Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın 51. hususunun öngördüğü “meşru müdafaa” prensibi uyarınca, “Türkiye’den gelebilecek mümkün bir tehdide” karşı silahlandırdığını ilan etti. Atina ayrıyeten Türkiye’nin oluşturduğu NATO komutası dışındaki Ege ordusunun, adalara yakın kıyılarda çıkarma filosu bulundurduğuna dikkat çekti.
Türkiye ve Yunanistan son devirde kendi tezleriyle ilgili olarak BM’ye mektuplar gönderdi.
Yunanistan’da uzmanlar, Ege Adaları’yla ilgili sert telaffuzların “sahaya yansımasından” telaş duyuyor. Uzmanlar ayrıyeten Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Adalar silahlardan arındırılmazsa Türkiye’nin memleketler arası mutabakatların tanıdığı yetkilerini kullanmaktan geri durmayacağı” yolundaki kelamlarının de “hangi memleketler arası mutabakatlara dayandığına” açıklık getirilmesini istiyor.
