Değer Akal
Almanya Başbakanı Olaf Scholz 10 Haziran Cuma günü, Maliye Bakanı Christian Lindner de 14 Haziran Salı günü Yunanistan’ı ziyaret edecek.
Aslında Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un da, Scholz’tan bir gün evvel Atina’yı ziyaret etmesi planlanıyordu. Fakat koronavirüse yakalanması nedeniyle Pakistan ziyaretini yarıda kesen Baerbock, Atina ve çabucak arkasında da Ankara için planlanan resmi ziyaretlerini ertelemek durumunda kaldı.
Baerbock’un Atina ziyareti son anda ertelenmeseydi, Yunanistan birinci sefer bir haftadan daha kısa bir müddet içerisinde, Almanya’dan hem başbakan hem de iki kıymetli kabine üyesini ağırlamış olacaktı.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nın (ELIAMEP) kıdemli uzmanı Dr. Ronald Meinardus, “Yakın tarihte, Almanya’dan bu kadar üst seviye siyasetçinin çok kısa aralıklarla Yunanistan’ı ziyaret etmedikleri konusunda çabucak herkes hemfikir. Bu hakikaten çok istisnai, özel bir ilgi ve yoğunluk” dedi.
Scholz’un Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis’in Selanik’e davetini kabul etmesinin “büyük bir sürpriz” olduğunu söyleyen Meinardus, Maliye Bakanı Lindner’in de çabucak akabinde Yunanistan’ı ziyaret etmesinin bu temasların kıymetini gösterdiğini vurguladı.
Geçmişte Alman hükümetlerinin Yunanistan’ın iktisat siyasetlerini sıklıkla eleştirdiğini, son periyotta ise Berlin’in Atina’nın iktisatta uyguladığı ıslahatları övdüğünü belirten Meinardus, “Yunan ekonomik ıslahatları için Bakan Lindner’in olumlu değerlendirmeleri, Almanya’nın Yunanistan’a daha kapsamlı yeni bir telaffuzunu de yansıtıyor” diye konuştu.
Scholz’un bölge tipi ve Selanik ziyareti
Almanya Başbakanı Scholz, cuma günü Batı Balkanlar, Yunanistan ve Bulgaristan’ı kapsayan iki günlük bir seyahate çıkıyor.
Scholz’un birinci durakları Kosova ve Sırbistan olacak, akşam saatlerinde ise Yunanistan’a geçecek. Mitsotakis’in özel daveti üzerine, Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci (SEECP) ülke başkanlarıyla Selanik’teki akşam yemeğine katılacak olan Scholz, Yunan mevkidaşı ile ikili bir görüşme de gerçekleştirecek. Bir gün sonra da evvel Kuzey Makedonya akabinde da Bulgaristan’a geçecek.
Alman hükümeti, Scholz’un ziyaretlerinde, Batı Balkan ülkelerinin AB perspektiflerinin ele alınacağını, Almanya’nın bölgesel işbirliğinin geliştirilmesine katkılarının görüşüleceğini açıkladı. Görüşmelerin ana gündem hususları ortasında ayrıyeten “Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısına ortak tepkinin” de yer alacağı söz edildi.
Ukrayna’ya dayanak için Atina ile işbirliği
Almanya Başbakanı Scholz’un, Mitsotakis‘in akşam yemeği davetini kabul etmesinde, son devirde Berlin ile Atina ortasındaki yakın temasların, Ukrayna’ya dayanak konusunda işbirliğinin tesirli olduğu yorumları yapılıyor.
Ukrayna’ya askeri açıdan kâfi takviye vermediği için müttefikleri tarafından eleştirilen Alman hükümeti, kelam verdiği yardımları vaktinde sevk edemediği için de artan bir kamuoyu baskısıyla karşı karşıya bulunuyor.
Berlin son olarak Atina’ya, elindeki Sovyet üretimi BMF-1 zırhlı araçları Ukrayna’ya göndermesini, karşılığında Almanya’nın Yunanistan’a Marder model zırhlı muhabere aracı vermesini önerdi.
Yunan hükümetinin bu öneriyi kabul etmesi ağır tenkitlerin amacındaki Scholz’u kısmen de olsa rahatlattı.
“Atina Berlin’den siyasi takviye bekliyor”
ELIAMEP uzmanı Meinardus, Almanya’dan Yunanistan’a üst seviye ziyaretleri yorumlarken, “Sanırım Berlin, bilhassa artık, Ukrayna savaşı nedeniyle, Yunanistan’ın değerli bir ortak ve Batılı müttefik olduğunun altını çizmek istiyor” görüşünü lisana getirdi.
Yunanistan’ın izlediği siyasetler ve attığı adımlarla Batı’yı desteklediği konusunda hiçbir kuşkuya yer bırakmadığına işaret eden Alman uzman, “Ama Yunan diplomasisini bugünlerde daha çok endişelendiren bahis, Ege’de Türkiye ile tırmanan yeni gerilimler” formunda konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Benim için Mitsotakis diye biri yok” çıkışıyla Atina ile ikili diyalogu askıya aldıklarını duyurması, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da Yunanistan’ın Ege’deki adaları silahlandırmaktan vazgeçmediği takdirde “bu adaların egemenliğinin tartışılır hale geleceğini” açıklaması, Yunanistan’da büyük yankı uyandırmış durumda.
“Yunan tarafı, Ukrayna konusunda Batı’yı desteklediklerini çok net bir formda ortaya koyarken, bunun karşılığında Almanya’nın, Türkiye ile olan ihtilaflarında kendilerine siyasi dayanak vermesini isteyecektir.”
Macron kınadı, Scholz “kabul edilemez” iletisi verdi
Başbakan Mitsotakis, yalnızca Almanya’dan değil tüm AB üyelerinden Yunanistan ile dayanışma sergilemelerini istiyor.
Mayıs sonunda Brüksel’de düzenlenen AB başkanlar doruğunda Ankara ile tırmanan tansiyon hakkında Avrupalı mevkidaşlarını bilgilendiren Mitsotakis, Türkiye’yi “Doğu Akdeniz’de istikrarsızlık faktörü” olarak betimledi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron doruktan ayrılmadan evvel yaptığı açıklamada, “hiçbir ülkenin AB üyesi bir ülkenin egemenliğini tehlikeye sokamayacağını” vurgularken, Türk yetkililerin Yunanistan’ın adaları üzerindeki egemenliğini sorgulamalarının kınanması gerektiğini söyledi, “Ben de bunu şu anda yapmış bulunmaktayım” dedi.
Almanya bir mühlet Ankara-Atina çizgisinde tırmanan tansiyonu yakından izlenmekle birlikte, hususla ilgili açıklama yapmaktan imtina etmişti. Scholz Hükümeti mevzuyla ilgili yöneltilen sorulara “her iki tarafa diyalog daveti yapıyoruz” karşılığını vermekle yetinmişti.
Bu tavır Yunanistan’ın Avrupa ülkelerinden takviye istediği ve Scholz ile Mitsotakis’in Ukrayna için zırhlı takası konusunda mutabakata vardıkları AB tepesi sonrasında değişti.
Almanya’dan Türkiye’ye yönelik eleştirel ifadeler
Alman Hükümeti Sözcü Yardımcısı Wolfgang Büchner, tepeden bir gün sonra, 1 Haziran’da, Berlin’de düzenlenen hükümetin olağan basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtlarken Macron’un tersine Türkiye’yi kınamadı, lakin Ankara’yı ve üstü kapalı tabirlerle Erdoğan’ın sergilediği hali eleştiren tabirler kullandı.
Büchner, “Başbakan Scholz, bilhassa içinden geçilmekte olan süreç nedeniyle, NATO’daki tüm müttefiklerin birlik sergilemeleri ve ortalarında birbirlerini amaç alan provokasyonlardan kaçınılmaları gerektiği görüşünde” açıklamasını yaptı.
“Yunan hava alanının ihlali ve Yunan adaları üzerindeki uçuşlar yanlışsız bir tutum değil” diyen Büchner, “AB üyelerinin egemenliğinin sorgulanmasını kabul edemeyeceğimizi de açıkça vurgulamak istiyorum. Biz meselelerin tansiyonun tırmandırılması yoluyla değil diyalog yoluyla çözümlenmesinden yanayız” görüşünü kaydetti.
“Yunanistan yola gelmeyecek. Artık bu ülke ile ikili görüşme yapmayacağız” açıklamasını yapan Erdoğan’a da dolaylı olarak ileti veren Büchner, müttefikler ile görüşmelere kapıyı kapatmanın yapan bir tavır olmadığını ve bunun ittifakın ruhuna karşıt olduğunu vurguladı.
Berlin’in iletileri ne manaya geliyor?
ELIAMEP kıdemli uzmanı Ronald Meinardus, “Bu açıklamalar, Sayın Erdoğan’a son derece diplomatik bir lisanla, ‘agresif telaffuzlara ve Yunan hava alanı ihlallerine son ver, diyalog masasına dön’ iletisidir. Bu mevzuda Almanya’nın Yunanistan’a verdiği dayanak çok açık. Tekrar doğu Ege adaları konusunda da Berlin, AB’nin siyasetlerini destekliyor. Ankara’nın öne sürdüğünün tersine adaların egemenliğinin sorgulanamayacağı görüşünde” dedi.
Almanya’nın önümüzdeki devirde, Türk-Yunan tansiyonunda, nasıl bir hal takınacağı, diplomatik bir inisiyatif üstlenip üstlenmeyeceği büyük ilgi uyandırıyor. Alman Hükümeti’nin geçmişte Türkiye’ye yönelik silah satışlarına getirdiği sınırlamaları sürdürüp sürdürmeyeceği, bu siyasetini daha da sertleştirip sertleşmeyeceği de merakla izleniyor.
Almanya denizaltılarını teslim eder mi?
ABD’nin Türkiye’nin F-16 talebine yeşil ışık yakmaması için ağır gayret gösteren Yunanistan, uzun bir müddettir Almanya’dan da Türkiye’ye satın aldığı çağdaş denizaltıları teslim etmemesini istiyor.
Alman hükümetinin ortaklarından Yeşiller Partisi, seçimlerden evvel silah satışına, bilhassa de Türkiye’ye satın aldığı denizaltıların teslimatına karşı olduklarını duyurmuştu. Lakin Rusya’nın Ukrayna saldırısı, büyük bir değişime yol açtı. Pek çok siyasi analist Yeşillerin Ukrayna’nın askeri olarak desteklenmesine büyük ehemmiyet atfettiği, silah satışları ile ilgili konumunda bu nedenle esnekliğe gittiğine dikkat çekiyor. Bunun Türkiye’ye yansımaları olup olmayacağı ise şimdi net değil.
Alman Hükümeti’nin, başta Ukrayna’daki savaş ile ilintili pek çok husus olmak üzere Ankara’yı kendi safında tutmak için elinden geleni yapmaya çalıştığına, lakin birebir vakitte Erdoğan’ın ve ortağı MHP’nin Yunanistan’a karşı atılımlarını de çok ciddiye aldığına dikkat çeken Meinardus, şu görüşü aktardı:
“Yeşiller Rusya’nın saldırısına karşı koyabilmesi için Ukrayna’ya ağır silahların verilmesini destekliyor, silah tedariğinde daha esnek hareket ediyor. Lakin kelam konusu olan Ukrayna. Erdoğan Türkiye’sine silah verilmesine onay verip vermeyecekleri, Kuzey Suriye’ye yeni askeri operasyon ve bir partner, NATO müttefiki olan Yunanistan’a tehditler ışığında bambaşka bir bahis.”
Scholz, Merkel üzere arabuluculuk için devreye girer mi?
Bir evvelki Almanya başbakanı Angela Merkel, Türkiye ile Yunanistan ortasında tansiyonun bir askeri ihtilafın eşiğine gelmesi üzerine devreye girmiş, taraflar ortasında tekrar bir diyalog sürecinin başlatılmasını sağlamıştı. Pekala, Scholz hükümeti de emsal adımlar atar mı?
Alman Hükümeti’nin Sözcü Yardımcısı Büchner, “Almanya geçmişte de Yunanistan ile Türkiye ortasında karşılık aranan sorulara, itimada dayalı diyalog ve memleketler arası hukuk yerinde karşılık bulunabilmesine için uğraş göstermişti. Pek alışılmış ki, tarafların bunu faydalı görmeleri halinde bunu desteklemeye hazırız” açıklamasını yaptı.
Avrupa’nın güneydoğusunda huzurlu, yapan bir ortamın Almanya için kıymet taşıdığına dikkat çeken Ronald Meinardus ise, “Bunun için Atina ile Ankara ortasında tansiyonun düşürülmesi büyük ehemmiyet taşıyor. Alman Hükümeti de Ankara’yı Atina ile diyalogun sürdürülmesi için iknaya çabalayacaktır. Lakin şu kademede Alman tarafının somut bir arabuluculuk teşebbüsünü görmüyorum. Bunun için her iki tarafın onayı ve açık bir talebi gerekli” değerlendirmesini aktardı.
Merkel’ın Erdoğan’ın kulak verdiği, ciddiye aldığı çok az sayıdaki yabancı başkanlardan biri olduğunu, iki önderin ortasında çok özel bir münasebet bulunduğunu hatırlatan Alman uzman, Alman hükümetinde yakın vadede Merkel’in pozisyonuna benzeri bir statüye sahip olabilecek bir siyasi çıkmasının güç olduğunu aktardı, “Sayın Merkel, bu pozisyona Türk hükümeti üzere güçlü bir partner ile çok, çok uzun yıllara dayanan, sabırlı diplomasi teşebbüsleri ile geldi” dedi.
“Çok baş ağrıtan, sıkıntılı partner”
Bu ortada bir çok Batılı başkentte olduğu üzere Berlin’de de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son periyottaki dış siyaset atakları, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine blokajı, Suriye’nin kuzeyine askeri operasyon hazırlığı ve Yunanistan ile tırmandırılan tansiyonu, tasayla izleniyor.
Alman hükümet kaynakları, Erdoğan’ın yalnızca dış siyaset atakları değil, iç siyasette süren otoriterleşme adımları, Türkiye iktisadında istikrarsızlığa yol açan siyasetlerinin da tasa kaynağı olduğunu lisana getiriyorlar.
“Türkiye, bir sefer daha, çok baş ağrısına yol açan sıkıntılı partner konumunda” değerlendirmesini yapan Ronald Meinardus, “Oysa Berlin ve Batı’nın ana amacı Moskova’ya karşı safların sıkılaştırılması” dedi.
“Erdoğan Batı ile uyumlu bağlara ilgi duymuyor”
Almanya Dışişleri Bakanı Baerbock, hasta olmasaydı Atina’dan sonra Ankara’ya da birinci resmi ziyaretini gerçekleştirecekti.
Ziyareti hakkında yaptığı açıklamada Baerbock, Türkiye’yi “vazgeçilmez partner”, Almanya ile Türkiye ortasındaki bağı da “benzersiz” olarak olarak nitelendirmişti.
Ancak Baerbock, derin görüş ayrılıkları bulunan bahisleri da Türk muhataplarıyla görüşmek istediğini söylemiş, insan hakları hususlarını, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyesi olarak yerine getirmediği yükümlülüklerini bu kapsamda lisana getirmişti.
Baerbock açıklamasında “Bu bahislerde, izlediğimiz yolların ne kadar ayrışmakta olduğunu görüyoruz, bunların yine birbirine yakınlaşmasını sağlamak zorundayız” demişti.
ELIAMEP kıdemli uzmanı Ronald Meinardus, Almanya’nın Türkiye’nin daha fazla Batı’dan uzaklaşmasını istemediğini söylerken, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ama soru şu: bunun bedeli ne olacak? Alakaların düzeltilmesi için çok ağır bir diplomasi gerekecek. Şahsen, Erdoğan’ın iç siyasi münasebetler nedeniyle bu evrede Batı ile uyumlu alakalara ilgi duymadığı hissiyatına sahibim. Erdoğan, Almanya ve Batı ile tansiyonlu alakaların seçmenlerde karşılık bulduğunu düşünüyor.”
