Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) İdare Konseyi Başkanı Orhan Turan, konut kiralarında yüzde 25’lik artış sonu getirilmesi için, “Sadece kira geliriyle yaşayan bir insan için olağan epeyce zorlayıcı bir karar. Kira enflasyona yenilmiş olur. Kayıt dışına da kaymalar olabilir. Beşerler kayıt dışına tetiklenmiş de olabilir. Yani bu çeşit tedbirlerle bizim enflasyonu dizginlememiz güç görünüyor” yorumunu yaptı.
TÜSİAD İdare Konseyi, Ankara’da siyasi parti temsilcileriyle iki gün süren bir programda bir ortaya geldi. FOX TV’de İsmail Küçükkaya’nın sunduğu Çalar Saat programına bu sabah katılan TÜSİAD İdare Şurası Başkanı Orhan Turan, Ankara’daki ziyaretlere ait bilgi paylaştı ve ekonomik gelişmeler hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Ankara’da zamanlama gerekçesiyle randevu vermeyen MHP dışındaki tüm siyasi partilerin temsilcileriyle görüştüklerini belirten Turan, satır başlarıyla şunları söyledi:
“Enerji ağır dalların üretimlerinin ihracatta zorlandığını çok net görüyoruz”
Pandeminin efektiyle bir arada globalde aslında bir tedarik zinciri kırıldı. Bu birtakım eserlerin besinde da dahil arz sorunu çıkmaya başladı ve emtia fiyatları ağır bir formda arttı. Son bir yılda doğal gaza gelen endüstride yüzde 603. Güç fiyatlarının yanı sıra ham unsur fiyatları da artıyor. Globalde artıyor alışılmış bu bahsettiğim. Bizde bir de bunun kur tesiri var. Doların da bir yıldaki artışı bildiğim kadarıyla yüze 100’e yakın oldu. Bu doğal olarak maliyetler üzerinde çok önemli bir baskı yapıyor. Bilhassa güç ağır kesimlerin üretimlerinin ihracatta zorlandığını çok net görüyoruz. Kimi dalları çok net biliyorum. Avrupa’daki fiyatlarla rekabet edemeyecek noktaya geliyoruz.
“Düşük iş gücü ve rekabetçi kurla ihracatı sürdürülebilir olarak arttırma talihimiz yok”
Hep söylüyorum Türk ihracatçısı bu periyotta ünite fiyatlarını arttırmayı test ediyor. Biz daima ucuz iş gücüyle ve rekabetçi kurla ihracatı arttıracağımızı kurguladık. Eylül ayında tıpkı planı yapmıştık lakin bu 80’lerin 90’ların şekli. Yani bizim düşük iş gücü ve rekabetçi kurla ihracatı sürdürülebilir olarak arttırma talihimiz yok. O devir kapandı.
“Katma bedelli ve markalı ihracat yapmamız gerekiyor”
Türkiye’nin ihracatını en çok arttığı devirler kurun sabit olduğu periyotlardır. Yani 2002-2008. Neredeyse bir dolar, 1,2 liraydı ve Türkiye ihracatını arttırdı ve verimliliğini de arttırdı. Bizim yüksek teknolojiliyi kullanmamız lazım. Nitelik insan kaynağı, Ar-Ge’ye, inovasyona yatırım yapıp daha katma pahalı ve markalı ihracat yapmamız gerekiyor. Yani bizim ithalatımız 3-4 dolar, ihracatımız 1 dolar ünite fiyatta. Risk primimiz 760’larda. Bu da sonuçta borçlanma maliyetimizi etkiliyor. Şu anda kuru muhafazalı mevduatı da koyarsanız, yaklaşık yüzde 72-73 mevduat büsbütün yabancı para ünitesinde. Ben de yatırım yapıyorum. Yatırım yapan arkadaşlara da söylüyorum. Yatırımın neredeyse yurt içinde aldığımız ham unsurlar ve makine ekipman dahil yüzde 90 dövize endeksli. Yani bir biçimde aslında dolarize olmuşuz. Yabancı para ünitesine endeksliyiz.
“Ürüne nazaran enflasyon ÜFE sayılarımız çok daha farklı”
Dünyada enflasyon yüksek. Ben geçen hafta Prag’daydım. Avrupalı eş dünyasıyla birlikteydim. Onların gündemi de bizden farklı değil. Gündemlerinin birincisi Rusya Ukrayna savaşı. İkincisi yüksek enflasyon. Üçüncüsü iktisat, dördüncüsü besin, beşinci sıralamayı güç maliyetleri var. Gelişmiş ülkelerde enflasyon 5 ila 7 ortasında. Bizim akranımızdakilerinde ise 9-10 civarında. Bizde 72,5 TÜFE, ÜFE yüzde 32 lakin kimi bölümlerde daha fazla. Konuştuğum, endüstrici arkadaşlar, 2021 ocak ayında 100 liraya ürettiğimi bugün 350 liraya üretiyorum’ diyor. Yani esere nazaran enflasyon sayılarımız çok daha farklı.
“Büyümeden de bir ölçü fedakârlık yapılabilir”
Yapılan hesaplamalara nazaran 70 puanın 20 puanını ithal ediyoruz. 50 puanı ise bizim aldığımız kararların sonuçları. TÜSİAD olarak bizim önceliğimiz enflasyonla çaba olmalı. Şöyle bir periyoda girildi. Büyümeden de bir ölçü fedakârlık yapılabilir. Zira enflasyon en öncelikli mevzumuz.
c
Enflasyonda tüm iş kısmını, çalışanları, patronları yoruyor. Benim yüksek enflasyon tecrübem var ancak geçen gün Ankara’da bir küme endüstrici arkadaşla konuşuyorduk. Yönetici seviyesindeki CEO’ların yüksek enflasyonla iş yönetmeyi bilmediklerini söylediler. Ben 40 yıldır iş dünyasındayım. Ancak son 20 yılda iş dünyasına katılmış şu anda CEO yahut yönetici yahut üst seviye olan bireylerin yüksek enflasyonla iş yapma yetkinliği yok. Biz birebir şeyi 2002’de düşük enflasyonda iş yapmayı bilmiyorduk. Sonra alıştık. Bizden sonraki jenerasyon yüksek enflasyonla iş yapmakta zorlanıyorlar.
“Bu kararla kira enflasyona yenilmiş olur”
Konut kiralarının, 1 Temmuz 2023’e kadar, bir evvelki kira yılına ilişkin bedelin yüzde 25’ini geçmemesine ait karar TBMM Genel Konseyi’nden geçti. Yani, kiraya yüzde 25 artış sonu getiren düzenleme kabul edildi. Yalnızca kira geliriyle yaşayan bir insan için natürel epey zorlayıcı bir karar. Kira enflasyona yenilmiş olur. Kayıt dışına da kaymalar olabilir. Beşerler kayıt dışına tetiklenmiş de olabilir. Yani bu tıp tedbirlerle bizim enflasyonu dizginlememiz sıkıntı görünüyor.
“MHP’den de randevu talep ettik ancak zamanlaması pek uygun olmadığı için ziyaret edemedik”
Ankara’da siyasi parti başkanlarıyla görüştük onlar da enflasyonun yüksekliğinden rahatsız. Prag izlenimlerimi aktardım. Avrupa Birliği’ndeki iş dünyasının kriz ve savaş sonrasını nasıl hazırlandıklarını anlattık. Yaptığımız ekonomik tespitleri ve raporlarımızı sunduk. Düzgün bir görüşme geçti. MHP’den de randevu talep ettik lakin zamanlaması pek uygun olmadığı için ziyaret edemedik. TÜSİAD olarak tüm siyasi partilere aramız birebir.”
