Ertuğrul Özkök, eşinin ismine gönderme yapan “Tansu’ya Mektuplar” başlığı altında yazdığı ve “newsletter” olarak paylaştığı yazılarında bugün, 1968-1972 yılları ortasında Diyanet İşleri Başkanlığı misyonunu yürüten Lütfi Doğan‘ın Vehbi Koç‘a gönderdiği “Başkanlıkça ‘Tanrı, günaydın’ demeyin, diye özel bir talimat yoktur. Hatipler kendi anlayış düzeyine nazaran hareket ediyorlar” mektubu hatırlattı.
Özkök’ün “Diyanet İşleri Lideri’nin fetvası; ‘Tanrı mı Allah mı’ başlıklı yazısı şöyle:
Bu mektubu daha evvel okumuştum.
Şimdi bu hafta yayınlanacak olan bir kitapta mektupların özgününü gördüm.
Koç Holding’in çeşitli üst seviye misyonlarında bulunmuş Cengiz Solakoğlu anılarını yazdı.
Alfa Yayınları tarafından basılan kitap, “Koç’ta 38 yıl: Anadolu’dan anılarla” başlığı ile bu hafta raflara çıkıyor.
Dün bu kitabı okudum.
Allah’ın 99 ismi varsa, 100’ncüsü olur mu?
Kitabın 76 ve 77’inci sayfalarında çok enteresan iki doküman var.
İki kişi ortasındaki mektuplaşma bu…
Bir tarafında Koç Holding’in kurucusu merhum Vehbi Koç var.
Öteki tarafında ise devrin Diyanet İşleri Lideri Lütfi Doğan…
Bu mektuplaşma neresinden bakarsanız bakın Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız kutuplaşmanın yarattığı önyargıları paramparça eden detaylar taşıyor.
Mektupların ana konusu “Tanrı” ve “Allah” kelimeleri…
İsterseniz evvel şu mektupları bir okuyalım.
Ünlü iş insanı Diyanet İşleri Lideri’ne soruyor
“Sayın Bay Doğan; Geçen hafta Dolmabahçe Camii’nde Cuma namazında hatip hutbeye çıkarak birtakım Türkçe tabirlerden bahsetti. Bu ortada ‘Bazıları İlah diyor, İlah demeyin Allah deyin’ dedi. Bunu şaşkınlıkla dinledim.
O akşam, öbür bir camie giden bir arkadaşımla beraberdim, onun gittiği mescitte de hatip “Günaydın demeyin, selamünaleykim deyin’ demiş, arkadaşım da buna hayret etmiş.
Bu bir talimatla mı oluyor, yoksa hatipler kendileri mi söylüyorlar? Büyük bir tepki yaratmaktadır. İlah kelamı çok hoş bir kelamdır. Bu hususu sizin üzere geniş görüşlü bir din önderimize duyurmak için bu mektubumu yazıyor, hürmetlerimi sunuyorum.”
Diyanet İşleri Lideri’nin Ö/6-75/60-273 numaralı cevabı
Dönemin Diyanet İşleri Lideri Lütfi Doğan ona 3 Şubat 1975 tarihli bir mektupla karşılık vermiş.
Mektup, T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı’nda özel Ö/6-75/60-273 numara ile kayda geçmiş.
Yani özel bir yazışma olmaktan çıkıp, resmi evrak niteliği kazanmış.
Fetva da diyebilirsiniz.
Mektup şöyle:
Tarih: 3 Şubat 1975…
Sayın Vehbi Koç
“Başkanlıkça ‘Tanrı, günaydın’ demeyin, diye özel bir talimat yoktur. Hatipler kendi anlayış düzeyine nazaran hareket ediyorlar. Sürdürdüğümüz eğitimlerle uygun anlayışa getirmeye çalışıyoruz. Takdir edersiniz ki, bu vakit isteyen bir bahistir.
Uyarınıza teşekkür eder, şanlı Tanrı’dan sıhhatler, muvaffakiyetler dua eder, selam ve sevgilerimi sunarım.
Dr. Lütfi Doğan
Diyanet İşleri Başkanı”
İki mektubu okuyunca düşündüm.
Bu “Tanrı” mı “Allah mı” ikilemi hâlâ önümüze çıkıyor.
Kendi hisseme “Tanrı” sözünü çok severim.
Türkçe’nin en hoş sözlerinden biridir.
İki kelimeyi de kullanırken o denli bir ayrım yapmam.
“Tanrının yarattığı” kavramını kullanırım.
Ama “Allah korusun” derim.
Son vakitlerde “Yaradan” sözünü de sık sık kullanmaya başladım.
Başkan şahsen kendisi “Yüce Tanrı” diyor
Bu mektuplar Türkiye Cumhuriyeti’ne, Atatürk’e en bağlı laik ailelerden biri olan Koç’un kurucu babasının mescide giden, inançlarına bağlı bir insan olduğunu gösteriyor.
Bu mektupla Diyanet’e başvurup bir fetva istiyor adeta…
Ama birebir vakitte periyodun Diyanet İşleri Lideri’nin da nasıl hoş ve hoşgörülü bir zihniyete sahip olduğunu gösteriyor.
Mektubunun sonunda “Yüce Tanrı” sözünü şahsen kendisi de kullanarak şık bir zekânın en hoş örneği veriyor.
Nereden bakarsanız bakın, iki inançlı insanın derslerle dolu çok hoş bir mektuplaşması bu.
Bu mektuplaşmanın Diyanet İşleri Başkanlığı’nın resmi arşivine girmesinden ötürü da çok memnunum.
Emel Sayın ne deyince eğitime bağış akmaya başladı
Kitapta dikkatimi çeken bir kısım daha var.
Doğan Grubu’na ilişkin Kanal D televizyonunda Uğur Dündar’ın sunduğu bir programda Türkiye Eğitim Gönüllüleri için bağış toplama kampanyası yapılmış.
Çok da âlâ bağış toplanmış.
Kampanya’ya sunucu olarak Emel Sayın da katılmış ve o denli bir anekdot anlatmış ki, o anda bağış yağmaya başlamış.
Anlattığı bahis, Atatürk’ün de katıldığı öğretmenler için düzenlenen bir toplantıyla ilgili. Emel Sayın bu anekdotu Turgut Özakman’ın “Şu Çılgın Türkler” kitabından okuyarak şöyle aktarmış:
“Mustafa Kemal Paşa toplantıya katılır ve konuşmasını yapar. ‘Milletimizi yetiştirmek için kutsal bir görev yüklenmiş olan, gelecekteki kurtuluşumuzun yüce öncüleri, bayan ve erkek öğretmenlerimiz hakkında hürmet hislerimi bir kez daha belirtmek istiyorum.
Büyük tehlikeler önünde uyanan milletlerin ne kadar sebatkâr oldukları tarihten de bilinir. Silahıyla olduğu üzere, başıyla da mücadele mecburiyetinde olan milletimizin, birincisinde gösterdiği kudreti, ikincisinde de göstereceğine asla şüphem yoktur. Her türlü güçlüğü göze alarak bu yolda sarsılmadan yürüyeceğinize inanıyorum. Göreviniz çok önemli ve hayatidir. Bunda muvaffak olmanızı Cenab-ı Hak’tan temenni ederim.’
Atatürk bayanlar için o denli bir kelam söylüyor ki
Atatürk konuşmasını bitirince herkes alkışlayarak ayağa kalkmış.
İşte o an çok değişik bir an yaşanmış.
“ Mustafa Kemal Paşa aranarak, ‘Mazhar Müfit Bey’ diye seslendi.
‘Buyurun efendim.’
Mustafa Kemal Paşa herkesin duyacağı şekilde sesini yükseltti, ‘Kongreye hanım öğretmelerimizi çağırdığınız için sizi kutlarım. Fakat hanımefendileri niçin böyle farklı oturttunuz? Sizin kendinize mi güveniniz yok, yoksa Türk hanımlarının faziletine mi? Bir daha böyle bir ilkellik görmeyeceğimi ümit ederim.”
Emel Sayın bunları okuduktan sonra başını kaldırmış ve kameralara dönerek, “Dikkatinizi çekerim, yıl 1922” demiş.
Kanal D’nin telefonları kilitlenmişti. İnanılmaz bir ileti yağmuru başlamış. Rekor bir bağışa daha imza atılmış. Program sonrası Emel Sayın, Cengiz Solakoğlu’na, “Ben bu kadar yıllık sanat hayatımda hiç bu kadar heyecanlanmamış, bu kadar onurlanmamıştım” demiş.
100 yıl evvel bayanların faziletine güvenen bir önderimiz vardı
Yıl 1922…
Bugüne daha 100 yıl var…
Liderimizin, bayanların faziletine inandığı yıllardı…
Türkiye’nin günahsız ve çağdaş yıllarıydı…
Kitabı ilgiyle okudum.
Aklımda en çok da bu iki kısım kaldı.
(*) Cengiz Solakoğlu: “Koç’ta 38 Yıl: Anadolu’dan Anılarla” Alfa Yayınları, Haziran 2022
İLGİ: 10.1.1975 tarihli mektubunuz.
