AKP ve MHP milletvekillerinin imzasıyla geçtiğimiz hafta TBMM Başkanlığına sunulan 40 unsurluk “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, Dijital Mecralar Komisyonu’nun akabinde yarın da Adalet Komisyonu’nda görüşülecek. Tali kurul olan Dijital Mecralar Komisyonu’ndaki görüşmelere basın meslek örgütlerinin temsilcileri de davet edilmiş; muhalefet ve meslek örgütlerinin temsilcileri, kanun teklifindeki tartışmalı hususlara yönelik itirazlarını gündeme getirmişti. AKP’li yetkililer de kimi unsurlardaki düzenlemelerle ilgili talepleri değerlendireceklerini tabir etmişti.
AKP’liler düzenlemeyi ele alacak
İtirazların akabinde AKP’li yetkililerin bir çalışma başlattığı öğrenildi. Adalet Kurulu üyesi AKP’li milletvekillerinin bugün bir ortaya gelmesi ve yasa teklifi ile ilgili tartışmalı unsurları bir defa daha masaya yatırması bekleniyor. Teklifin bilhassa en tartışmalı hususlarından birisi olan ve “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” kabahatine bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası öngören 29’uncu husus de pahalandırılacak hususlar ortasında yer alıyor. Bu ortada Adalet Bakanlığı yetkililerinin de yargının iş yükünü artıracağı gerekçesiyle ilgili unsurun tekrar düzenlenmesi istikametinde talebi olduğu öğrenildi.
CHP’li Adıgüzel: AKP’lilerin de başı karışık
Peki yasa ile ilgili hangi tartışmalar yaşanıyor ve muhalefet ile basın meslek örgütleri ne talep ediyor? DW Türkçe, muhalefete ve basın meslek örgütü temsilcilerine yasal düzenlemenin detaylarını sordu. Yasa teklifine ait itirazların ana amacı, mahpus cezasını düzenleyen husus. Teklifin 29. Hususu “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” kabahatini düzenliyor ve bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası öngörüyor. Cürmün örgütlü halde yapıldığı tespit edilirse ceza bir buçuk katına kadar çıkıyor. Dijital Mecralar Kurulu görüşmeleri sırasında itirazını lisana getiren CHP Genel Lider Yardımcısı Onursal Adıgüzel, teklifle ilgili DW Türkçe’nin sorularını yanıtladı. Adıgüzel, düzenlemenin keyfi uygulamalara neden olacağını belirterek, Anayasa ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne muhalif olduğunu lisana getirdi. Adıgüzel, “AKP’lilerin de başının karışık olduğunu kurul görüşmelerinde gördük. Bir kişinin bir tweet attı diye üç yıl mahpus cezası alması kabul edilemez” sözünü kullandı.
“Orman yangınına dikkat çekmek dezenformasyon mu?”
Dezenformasyon tarifinin da tam olarak yapılamadığını kaydeden Adıgüzel, hangi bilginin ne seviyede halkı aldatıcı bilgi olarak değerlendirileceğinin büyük bir belirsizlik taşıdığını tabir etti. Adıgüzel, buna örnek olarak da, “Dezenformasyonu yapan kim? Ormanlar yanıyor devlet nerede diyerek orman yangınına dikkat çeken bir kişi mi? Ya da 128 milyar dolar nerede diyerek devletin hazinesindeki 128 milyar doların nasıl idare anlayışıyla çar çur edildiğine dikkat çekmeye çalışan biri mi?” sorularını yöneltti. Adıgüzel teklif sahibi milletvekillerinin, Almanya, Fransa ve İngiltere üzere Avrupa Birliği (AB) ülkelerindeki düzenlemeleri örnek aldıkları argümanını da eleştirerek, “Avrupa’da örneği olmayan düzenlemeleri getiriyorlar” telaffuzunda bulundu.
“BTK, yetkisini fişleme için mi kullanacak?”
Adıgüzel, Bilgi Teknolojileri Kurumu’na (BTK) verilen yetkilere de dikkat çekti. Teklif yasalaşırsa BTK, Whatsapp, Skype ve Zoom üzere platformlardan rapor isteyebilecek, istediği datayı talep edebilecek. Siyasallaşmış bir kurum olan BTK’nın bağımsız olmadığını savunan Adıgüzel, “Bu sınırsız yetkilerin gelecekte tabir özgürlüğünün önüne geçeceğini, muhalif seslerin susturulması için kullanılacağını hatta BTK’ya verilen bu yetkilerin şahısların fişlenmesi için kullanılacağını söylüyoruz” dedi. Adıgüzel, “Burada bir örtülü dinleme eforu emeli mı var? Bu mecraları dinlemek, takip etmek kederi nereden kaynaklanıyor?” sorularını da lisana getirdi.
“Hafifletilebilir ya da büsbütün kalkabilir”
Parlamento Muhabirleri Derneği Genel Lideri Kemal Aktaş da, 29’uncu unsurun Adalet Komisyonu’nda değişikliğe uğrayabileceğine dikkat çekti. 12 basın meslek örgütünden oluşan Medya Dayanışma Kümesi olarak yasa ile ilgili görüş ve tekliflerini tüm kümelere aktardıklarını kaydeden Aktaş, “Teklif sahipleri, dezenformasyonla ilgili başlıkların yine elden geçirebileceğine ait kelamlar verdi” dedi. Dezenformasyonun türel boyutlarıyla Adalet Komisyonu’nda ele alınacağını kaydeden Aktaş, bu toplantı için de davet aldıklarını açıkladı. 29’uncu hususun hem toplumsal hayatta hem de habercilik manasında sansürün önünü açacağını belirten Aktaş, “Belki Adalet Komisyonu’nda yani temel komitede dezenformasyona mahpus cezası ya hafifletilecek ya da büsbütün ortadan kaldırılacak. Bizim beklentimiz bu tarafta zira bu manada kelamlar verildi” tabirini kullandı.
“Enformasyon vazifelisi, basın kartında keyfiliğe yol açar”
Aktaş, basın kartı verilecek şahıslar ortasında “enformasyon görevlisi” tarifi yapıldığını lakin bu düzenlemenin gazetecilik mesleğini yürütmeyen şahıslara keyfi bir formda basın kartı verilmesinin önünü açacağını savundu. Bunun yanında dernek ve vakıflara da basın kartı verilmesinin öngörüldüğünü kaydeden Aktaş, bu düzenlemelerle ilgili de iptal olması tarafında değişiklik beklediklerini tabir etti. Aktaş, 8’inci unsurda yer alan, teslim ve koruma yükümlülüğüne uymayan haber sitelerine 300 milyon TL’den başlayan cezalar öngören hususun de yanlış yazıldığını ve değiştirileceğini kaydetti.
ÇGD: Geri adım atılmasını umuyoruz
Çağdaş Gazeteciler Derneği Lideri Can Güleryüzlü de teklifte geri adım atılmasını umduklarını vurguladı. Adalet Kurulu görüşmelerine bir gün kaldığını hatırlatan Güleryüzlü, “Türkiye’nin yıllarca tekrar bir meseleyle boğuşup gücünü buraya yönlendirmemesi açısından bu yanlıştan umarız dönülür” dedi. Basın kartlarının verilmesine ait uygulamaların yönetmelikle düzenlendiğini ve kartların Bağlantı Başkanlığı tarafından belirlenen Basın Kartı Komitesi aracılığı ile verildiğini hatırlatan Güleryüzlü, “Basın özgürlüğünü kısıtlayan bu düzenleme yasalaştırılmak isteniyor” diyerek, basın kartının meslek örgütleri tarafından verilmesi gerektiğini belirtti.
“Basın İlan Kurumu, yargının yerine mi geçiyor?”
Tartışılan bir öbür unsur ise müddetli yayınların beyannamelerinin cumhuriyet başsavcılığı yerine Basın İlan Kurumu’na verilmesini öngören düzenleme. Muhalefet, siyasallaştığını tez ettiği Basın İlan Kurumu’nun, yargısal yetkisi olmamasına rağmen yargının yerine geçirileceğini savunuyor.
Herhangi bir internet haber sitesinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda çalışanların basın kartlarının iptal edilmesine yönelik bir düzenleme de teklifte yer alıyor. Bu düzenlemenin de hatanın kişiselliği prensibine alışılmamış olduğu ve gazetecilerin cezalandırılacağı savunuluyor. Yanıt ve düzeltme yazısının hiçbir düzeltme ve ekleme yapılmadan yayınlanması mecburiliği da getirilirken, bu unsur ile de karşılık ve düzeltme hakkı için yargı yolunun kapatıldığı ve bunun da her haber için yanıt ve düzeltme yazısı yayınlamak zaruriliği doğuracağı tabir ediliyor.
Eray Görgülü
