Fehmi Koru*
Son vakitlerde günümün değerli bir kısmı Youtube görüntüleri izlemekle geçiyor; bilhassa de bir kısmının isimleri önünde ‘Dr.’ ve ‘Prof.’ unvanı da bulunan iktisat alanı uzmanlarının videolarını…
Eşimi kızdırma kıymetine bunu yapıyorum.
Çok kısa sürmüş işletme fakültesi öğrenciliğim sırasında imtihanına hazırlanmak için geceli-gündüzlü çalıştığım ‘ekonomiye giriş’ ders kitabından sonra hususla en ağır ilgilendiğim devri şu sıralarda yaşıyorum.
Daha evvel dikkat etmediğim, bilmediğim pek çok detayın yeni farkına vardığımı itiraf ederim.
Yine de anlamakta zorlandığım detaylar az değil.
En başta da şu soru: ‘Ekonomist’ olduğunu her fırsatta şahsen kendisinden dinlediğimiz bir devlet liderinin idaresinde bulunduğu ülkemizde iktisat neden bu halde?
Liderleri ‘ekonomist’ olmayan birçok ülke bizde keder haline gelen ekonomik problemleri çok daha hafif yaşıyor ve birkaç müdahale darbesiyle enflasyonu geriletmeyi başarmış görünüyor; bizde ise hususun sahibi diye bildiğimiz bakan -maliye ve hazine bakanı Nureddin Nebati– enflasyonla çaba yerine ‘enflasyonla birlikte büyüme’ tercihinde bulunulduğunu ilan etti ve enflasyon başını aldı gidiyor.
Dediği motamot şu: “Dövizi düşürmek için yüksek faiz artışı yapabilirdik; lakin o vakit üretim bundan olumsuz etkilenirdi. Biz bir yol ayrımına gittik. Enflasyonla birlikte büyümeyi tercih ettik.”
‘Heterodoks formül’ demişti ya, herhalde onu kast ediyor.
İyi de, kendisiyle uğraş edilmediği için enflasyon biraz daha yükselirse, bu gelişme büyümeyi de olumsuz etkilemeyecek mi?
Açıklanan %7.3’lük ‘büyüme’ oranı aslında ülkede yoksul kesitin daha da yoksullaştığı bir periyoda rastladı. Dinlediğim uzmanlar, ismine ‘büyüme’ denilse de aslında o oranın ‘fakirleşme’ manasına geldiği iddiasındalar.
Tabii onlar ‘mandacı’ yahut ‘Sorosçu’ oldukları için bu türlü söyleyebilirler. Lakin, “Biz enflasyonla büyüyeceğiz” muştusunu de yapmış olan bakan, tekrar birebir açıklamasının bir öteki yerinde, “Bu sistemden dar gelirliler hariç, üretici firmalar, ihracatçılar kâr ediyor” cümlesiyle uzman ekonomistlerin dediğini teyit etmiş oldu.
“Yanlış anlamış olabilir miyim?” diye düşünmeden edemediğim birinci bahis bu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da, bakan Nebati’nin bu ters görüşlerini kamuoyuyla paylaştığı gün, kalabalık bir partili küme önünde yaptığı konuşmasının bir yerinde, yeniden beynimi zonklatan cümleler sarf etti.
Okuyalım:
“Dünyanın içinden geçtiği şu ekonomik buhranda, tercihi üretimden ve istihdamdan değil de finansal illüzyonlardan yana kullanmak, muhakkak ülkeyi emperyalist mandacılara peşkeş çekmek demektir. (..) Faizi artırarak zengini daha güçlü, yoksulu daha yoksul yapacak emperyalist finans kurumlarının dayatması iktisat reçetelerini bir kenara bıraktık.”
Türkiye 21 Aralık 2021 tarihinde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın döviz kuruna müdahalesiyle yeni bir sistemi iktisatta denemeye başladı. O gün kur birkaç saat içerisinde ‘1 Dolar = 18 TL’ denklemini gördükten sonra ‘1 Dolar = 11 TL’ tabanına indi. O güçle devreye alınan ‘kur muhafazalı mevduat’ ismi konulan yeni enstrüman ile tasarrufunu yabancı parada tutan vatandaşlar bu yeni tıp mevduata katılmaya davet edildi.
‘Finansal enstrüman’ bu ve nisan ayı sonuna kadar o hesapta biriken meblağ 782 milyar TL’ye ulaştı. Herhalde bugün 1 trilyon TL’yi bulmuş olabilir o hesapta biriken para.
Kur muhafazalı mevduatı olanlar hesaplarının bulunduğu bankanın verdiği %17 faize ek olarak kurdaki artış karşılığı kadar ek bir getiriyi Hazine’den alıyor.
Başlangıçta -Aralık 2021 sonunda- kur 12 TL idi, bugün ise 17 TL civarında.
Arada 5 TL fark var.
Matematik bilenler her 1 TL artışın hazineye 50 milyar TL yük getireceğini hesap ediyorlar.
Varın siz de baştan toplam yükü hesap edin. O kadar para bankalara faiz olarak ödettirilecekken, ödenene ‘getiri’ ismi verilebilsin diye bu yükü Hazine üstlendi.
Hiç kuşkusuz ağır bir finansman yükü bu.
Daha da kıymetlisi şu: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın o konuşmasında kendilerinden ‘emperyalist finans kurumları’ diye kelam ettiği bankalar bu işten harikulade yararlı çıkmaktalar.
İşte size bir gazete haberi:
“Bankalar net kârını 1 yılda neredeyse 5’e katladı – Bankacılık dalı net kârı, nisan ayı sonu prestijiyle, geçen yılın tıpkı ayına nazaran yaklaşık 5’e katlanarak 98.2 milyar TL oldu. Geçen yıl bankaların net kârı 20.7 milyar TL idi.”
Hadi bakalım, alın buradan yakın.
‘Sorosçu ekonomistler’ değil bu haberin kaynağı, vazifesi finans kurumlarını yakından izlemek olan devletin ‘bankacılık düzenleme ve denetleme kurumu’ (BDDK).
En uygunu haberin ilgili kısmını motamot aktarayım:
“Bankalar tarafından Kurumumuza raporlanan datalara nazaran; Nisan 2022 devrinde Türk Bankacılık Bölümünün, faal büyüklüğü 10.375.139 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Dalın faal toplamı 2021 yılsonuna nazaran 1.159.676 milyon TL artmıştır. Nisan 2022 periyodunda en büyük faal kalemi olan krediler 5.647.884 milyon TL, menkul kıymetler 1.750.142 milyon TL’dir. 2021 yılsonuna nazaran dalın;
-Toplam Etkini %12,6-Krediler Toplamı %15,2-Menkul Pahalar Toplamı %18,5oranında artmıştır. Bu devirde kredilerin takibe dönüşüm oranı %2,75 olmuştur.
Bankaların kaynakları içinde, en büyük fon kaynağı durumunda olan mevduat 2021 yılsonuna nazaran %15,6 artışla 6.131.476 milyon TL olmuştur.
2021 yılsonuna nazaran özkaynak toplamı %34,0 artışla 956.854 milyon TL olurken, Nisan 2022 devrinde dalın periyot net kârı 98.183 milyon TL, sermaye yeterliliği standart oranı ise %20,40 düzeyinde bulunmaktadır.”
“Peşkeşçi emperyalist mandacıları ve finansal illüzyon yapan emperyalist finans kurumlarını nerede aramalıyız?” diye sormak istiyorum, kime soracağımı bilemiyorum.
Bu işte bir illüzyon var, fakat benim ne bilgim ne de aklım onu çözmeye yetiyor.
Galiba bahis üzerinde biraz daha çalışmam gerekecek.
Eşim bana yeniden kızacak.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
