“Press Beyefendi ve Media Hanım”, “Muhlis Bey”, “Mithat ve Mirsat”, “Arap Kadri” üzere unutulmaz tiplemeleriyle Türkiye’de karikatür sanatının önde gelen isimlerinden olan karikatürist Latif Demirci, bugün son seyahatine uğurlanacak.
Gülenay Börekçi 61 yaşında ömrünü yitiren usta sanatçı Latif Demirci ile söyleşi yapmış, Demirci, hayatından kesitleri aktarmıştı. Börekçi, usta karikatüristi kendi bloğu olan egoistokur.com’da “Bir Latif Demirci röportajı yapmıştım yıllar evvel ve vazgeçilmezlerini sormuştum. Harikulade yetenekli oluşunun yanında çok da tatlı bir adamdı. Vazgeçilmezlerini sıralarken nalburluk demişti, kırtasiye demişti, akrobat lamba demişti. Sonra Altan Erbulak, Edward Hopper, Romy Schneider, Vladimir Nabokov, Fransız çizer Sempé… BJK, Seinfeld ve İçki-sigara bir de. Elbette Muhlis Beyefendi. Onu anmak için en düzgün yol bu röportajı tekrar yayınlamaktır diye düşündüm.” tabirleriyle anlatmıştı.
TIKLAYIN | Karikatürist Latif Demirci’nin akabinde: “Türk mizahı ve karikatürü için yeri doldurulamaz bir kayıp”
Latif Demirci’nin Gülenay Börekçi’ye yıllar evvel vermiş olduğu röportaj şöyle:
Altan Erbulak: “Altan Abi, bir isteğin var mı buralardan?”
11-12 yaşlarında hayatta birinci tanıştığım ve bir yıl kadar birlikte çalıştığım karikatürist Altan Erbulak… Çizgisini ve o yıllarda kurduğu Etraf Tiyatrosu’nu kendime yakın bulduğum için, çalışmalarım! koltuğumun altına almış, ayağıma ütülü kısa pantolonumu geçirip çalmıştım kapısını. Yıl 1973. O tarihte buna cüret edebilmiş olmamın nedeni, birkaç yıldır karikatürle yatıp kalktığım için kendimi ‘karikatürcü’, Altan Abi’yi de ‘meslektaş’ saymamdır herhalde. Neyse, o gerçekten de sempatik mütevazılığıyla beni meslektaş kabul etti, ilgilendi. Mesleğe adım atarken, talih benden yanaydı yani. Altan Abi, bir isteğin var mı buralardan?
Nalburiye-kırtasiye: “Bendeki ahşap sevdası çocukluktan başladı”
Ne palavra söyleyeyim, o yıllarda Altan Abi’nin yerine bir marangozun yanına çırak girseydim artık usta bir marangoz olmuştum. Bendeki bu ahşap sevdası çocukluktan başladı, keseyim, çakayım, zımparalayayım, ecza dolabı, tonet, sehpa filan yapayım, kullanayım. Doğal bu ortada çizgi de lazım, zira yapacağın şeyi evvel tasarlayacaksın, sonra çizeceksin… Bu marangozluk işini, çeşitli vakitlerde daha da geliştirerek sürdürdüm. Artık başımda önemli ciddi ‘atölye kurma tilkileri’ dolaşıyor. Hal bu türlü olunca da yurt dışında bile, müzelerden, kitapçılardan evvel arayıp bulduğum yer, nalburiye ve kırtasiyeciler oluyor. Marangozluk aletlerini ellemek, incelemek, ne işe yaradıklarını bilmesem de kimilerini satın almak çok keyifli bir şey. Kırtasiyeye gelince, ilkokula başladığımda haliyle kalem kutusu da kullanmaya başlamıştım, hala kalem kutum var lakin olağan artık önlük giymiyorum.
BJK: “Beşiktaşlı’lığımı Güllü Hanım üzerinden açık ettim”
Uzun yıllar, futbol topuyla amatörce mesaim oldu doğrusu. Beşiktaşlı oluşum da renkleri bir türlü öğrenemediğim yıllardan kalma. Yatıp kalkıp futbol konuşan bir fanatik değilim, fakat seviyorum futbolu. 70’li yıllarda amcamın oğlu Beşiktaşlı kimi futbolcularla arkadaştı ve bana onlardan ‘Latif’e sevgilerimle’ imzalı siyah-beyaz fotoğraflar getirince Beşiktaşlı’Iığım artık tasdikli de olmuştu. Gırgır okurları yıllarca, çizdiğim fanatik Fenerli Muhlis Beyefendi yüzünden, beni Fenerli zannettiler. Muhlis’in Fenerli olmasi karakteri açısından kaçınılmazdı. Neyse ki, Beşiktaşlı’lığımı sonunda Press Bey’deki Güllü Hanım üzerinden açık ettim. Bunu açık etmemin bir sebebi de, artık grup tutmanın, futbol geyiği çevirmenin Kopenhag Kriterteri’ne nazaran meşru hale gelmesiydi. Yeri gelmişken buradan tüm topluluğa muvaffakiyetler diliyorum.
Edward Hopper: ”Uzağa, boşluğa bakıp bir mucize bekleyen insanlar…”
Pazar günlerini sevmem; tuhaf bir hüznü vardır, insanı kendisiyle hesaplaşmaya sokan, çocukluğunu düşündüren, tenhalaştıran nevi şahsına münhasır bir gün üzere gelir. Edward Hopper’m 1910 ve 1960 ortasında yaptığı fotoğraflar bende bu türlü bir duyguyu yaşatıyor. Tanıdık insanların yalnızlığı, ıssız ve sıcak bir pazar günü ve daima uzağa, boşluğa bakıp bir mucize bekleyen insanlar… Bir tablosuna sahip olmak isterdim doğrusu.
Akrobat lamba: ”Çocukluğunda bu kardeşimize akrobat lambalar hiç ilgi göstermemiş”
Aydınlatma eserlerine de acayip bir tutkum var, bu türlü şeyler satan bir yer gördüğüm vakit, kendimi içerde buluyorum. Ne bileyim işte, modern-klasik dizaynlı abajurlar, yerden aydınlatmalar, masa lambalar filan görmek beni keyiflendiriyor. Kendi kendime konutun çeşitli yerlerine yerleştiriyorum bunları başımda. Kendi meskenime olmasa da en azından çizdiğim konutlara. Natürel bu ortada masa lambasının yeri benim için özel, yani olmazsa olmazlarımdan. iş, “Masa lambası yoksa çizmem abi” demeye kadar masraf. Takıntı işte! Freud’a danışsak, “Çocukluğunda bu kardeşimize akrobat lambalar hiç ilgi göstermemiş, libidosunda ampul yok,” filan diyebilirdi tahminen.
Vladimir Nabokov: ”Hüznü ve mizahı bir yana, detaycılığı bir yana”
Başucu yazarlarımdan. Daha diğerlerini da sayabilirim fakat işte, en üstte Nabokov duruyor, bozmayalım sırayı. Nabokov okurken, ‘bitmesin’ diye ortaya diğer müellifler, öteki kitaplar sıkıştırıyorum, ancak ne kadar ağırdan alsam da sonunda bitiyor. Neyse ki, yine okunacak birçok kitabı var. Nabokov’un hüznü ve mizahı bir yana, detaycılığı bir yana. Ne hoş anlattım di mi?
Seinfeld: ”Hakikaten fiş, fatura filan bir yana, Seinfeld bir yana”
Bir Amerikan sitcomuna hayranlığımı belirtip fişlenmek istemem, ancak ne yapayım, Allah için hoş dizi. Gerçekten fiş, fatura filan bir yana, Seinfeld bir yana! Kanal dolaşırken ne vakit rastlasam kumandayı elimden bırakıp bir sigara yakarım. Duyurulur.
Romy Schneider: ”Acıyla hoşlaşan o yüz”
Hatırladığım kadarıyla Schneider, omurundaki acı ve hüznün yüzüne yansımasıyla daha da hoş yaşlanmıştı. Tuhaf ancak birtakım insanlarda, bilhassa bayanlarda acının, yüz tabirindeki manası estetiksiz güzelleştirdiğini düşünüyorum.
Muhlis Beyefendi: “Evvel yıllar öncesinin kült tipi Muhlis…”
“Evvel yıllar öncesinin kült tipi Muhlis…” 1980’li yılların basında Behiç Pek’le birlikte Gırgır mecmuasında Muhlis Bey’e başladığımız vakit milenyumda hâlâ etiketim olacağını düşünemezdim doğrusu. 1980-90 ortası on yıl boyunca çizdiğim Muhlis Beyefendi, ‘80 sonrası devrin belirsizliğine, ezikliğine, akabinde Özal’lı ‘hayatı nereden tırmalamalı’ yıllarına tuhaf bir biçimde oturuyordu galiba. Behiç’e de oluyor mu, bilmiyorum, lakin hâlâ bu ‘aykırı’ tiple hatırlanmak güzel doğrusu. Bu ortada o periyotların tipi olarak Arap Kadri’yi ve Mithat-Mirsat’ı da es geçmeyeyim.
İçki-sigara: ”Benim için Zeki-Metin, Meral-Zuhal gibiler”
Kuru fasulye-pilav üzere bir ikili, ya da ne bileyim işte, Zeki-Metin, Meral-Zuhal gibi… Sigarayı 17 yaşımdan beri keyifle içerim, bilhassa de çalışırken, kül tablasından duman çıkmazsa huzursuz olurum. Uzun yıllar Rothmans içmiştim, şimdilerde ‘diyet’ sigaraya döndüm, içkide ise özel bir tercihim yok, fakat balıkla rakı, patatesle bira, peynirle şarap, bademle viski içildiğini duymuştum bir yerlerden. Hiç tatmadığım içkilere ve yolluklara bayılırım. Yahu, bu kısım gençlere makus örnek olmaya başladı, keselim artık.
Sempé: “Ah, bir Sempé özgünüm olsaydı…”
Sempé’nin “Tout se complique” albümünü Gırgır’da çiçeği burnunda karikatürcüyken, 1975’te, Beyoğlu’ndaki Haşet Kitabevi’nden almıştım. Karikatürden kazandığım parayla alışveriş yapıyordum ve Haşet’teki tek karikatürlü kitap olduğu için, çizgilerini beğenmesem de aldım. Hayatımda aldığım birinci albüm ve çizgileri de amma amma kolay, çocuk üzere. Neyse, yıllar yılları kovaladı, ben burnumdaki çiçeği kopardım, serpilip geliştim. Derken Sempé naifliği detaycılığı ve çizgileriyle vazgeçilmez favori karikatürcüm oldu. Artık bir sürü Sempé albümüm var. Hatta bir tanesi Orhan Pamuk’un “baba kütüphanesinden arak” armağanıdır. Beni etkileyen az sayıda çizer ortasında baş sıradadır kendisi. Konutumun ya da çalışma odamın duvarlarına ne kendimin ne de oburlarının karikatürlerini hiç asmadım ancak ah, bir Sempé özgünüm olsaydı…
TIKLAYIN | Karikatürist Latif Demirci hayatını kaybetti!
