Seyahat davasında ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası alan ve 1678 gündür tutuklu olan Osman Kavala kaleme aldığı yazıda, “Gezi davasının da ağaçların sökülmesine emsal bir tesir yarattığına inanıyorum” kanısını lisana getirdi.
Kavala, “İnsanların ağır cezalara çarptırılmaları Gezi’nin yasallığına gölge düşürmedi; tersine mahkemenin yasallığının sorgulanmasına neden oldu” değerlendirmesini yaptı.
Kavala’nın BirGün gazetesinde yayımlanan yazısı şöyle:
“Tapınaktır ağaçlar. Onlarla konuşmayı, onları dinlemeyi bilen hakikati öğrenir. Öğretiler ve reçeteler vaaz etmez onlar, münferit şeylere aldırmadan hayatın kadim yasasını söylerler.”
Herman Hesse, Ağaçlar
BirGün’ün Seyahat Direnişi’ne ayırdığı geçen Pazar Eki’nde Gezi’nin sosyoekonomik nedenleri ve siyasi manası hakkında açıklayıcı, kapsamlı yazılar yayımlandı.
Ben direnişi başlatan “birkaç ağacın sökülmesi” olayı ve bu kapsamda ağaçlarla ilgimiz üzerine birkaç şey eklemek istiyorum. Güray Öz’ün bu sayıda çıkan yazısındaki, “Önce, toprağı, yeşili, ağacı korumak için içgüdüsel, tabiatıyla fakat bastırılması güç bir hareket olarak kendisini gösterdi son vakitlerin en demokratik, en legal direnişi” cümlesi bana Gezi’de tabir bulan reaksiyonun gücü, içgüdüselliği ve yasal olma niteliği ortasında güçlü münasebetler olduğunu düşündürdü. Seyahat öncesi, insanları bunaltan, özgürlüklerine, ömür biçimlerine yönelik bir dizi müdahale olmuş, etrafa ziyan veren, kentsel dokuyu, kültürel mirası tahrip eden bir dizi proje hayata geçirilmişti. Bu bakımdan, Seyahat Parkı’nı yok edecek yapılaşmanın ilan edilmesi ve süratle bu işe girişilmesi, bardağı taşıran son damla olarak görülebilir.
Lakin, bu ‘son damla’nın evvelkilerden farklı bir özelliği de olduğunu düşünüyorum. Kanaatimce günlük ömrün modülü olan parkta ağaçların sökülecek olması, yalnızca etrafa verilen ziyandan ötürü insanları rahatsız etmedi, daha derin ve güçlü bir içgüdüsel yansıyı de tetikledi. Ağaçlarla ortamızda duygusal bağlar var. Ağaçların bizlere hoş gözükmesinin, estetik hislerimize hitap etmesinin kökeni çok eskilere dayanıyor. Evrimimizin erken periyotlarında beslenmenin yanı sıra tehlikelere karşı korunmak için de ağaçlardan faydalandık, ağaç üstlerini inançlı yerler olarak kullandık. Kentlere yerleşip dört duvar ortasına kapanmamız bizi ağaçlardan uzaklaştırdı. Bu eksikliği uzaktan ağaçlara bakarak ve duvarlarımızı, içinde ağaçların olduğu görünüm fotoğraflarıyla süsleyerek gidermeye çalışıyoruz. Her şeyin metalaştığı rekabetçi toplum tertibinin, iş güvenliğini de ortadan kaldıran bir kaos haline dönüşmesi, dijital, sanal alemin hayatlarımızı gitgide daha fazla işgal ediyor olması, Franco Berardi’nin söylediği üzere, duyusal ve duygusal fakirleşmeye yol açıyor. Bu kaos ortamına, temel hukuk ve demokrasi kurallarını çiğneyen otoriter idare, insan hayatına paha vermeyen kamu siyasetleri eklendiğinde beşerler bıkkınlaşıyor, hayattan tat alamayacak hale geliyorlar. Bu türlü bir ruh hali içinde, insanların her şeye karşın varlıklarını devam ettiren öbür canlılarla bağlantı kurmalarının sağaltıcı bir tesiri oluyor. Parklarda kendimizi güzel hissetmemizin en kıymetli nedeninin ağaçlara yakın olmanın verdiği itimat hissi olduğunu düşünüyorum.
Gündelik hayatımızın modülü olan, temel insani bir gereksinime karşılık veren parkın, bir alışveriş mabedini inşa etmek için yok edilmesi, bunun için ağaçların sökülmesi, sanırım varoluşumuzla ilgili tehlikeleri içgüdüsel olarak hissetmemizi, bu bahiste zihnimizin daha berraklaşmasını sağladı, böylece kendimizi, hayatımızı savunmak için bize ek güç kazandırdı. Seyahat Parkı’na iş makinelerinin girmesiyle birlikte İstanbul’un semtlerinde ve birçok kentte farklı dayanışma hareketleri, protesto şovları düzenlendi.
Bunları kumanda eden ortak bir beyin yoktu lakin hareketin kalbi vardı; kalbi Seyahat Parkı’ydı. Parkta toplanan gençlerin sergilediği dayanışma, fikir, ya da ideoloji farklılıklarını kıymetsiz hale getirdi, parkı, ağaçları müdafaa aksiyonunun temelindeki ahlaki haklılık protesto aksiyonlarına güçlü bir meşruiyet kazandırdı.
Bu bakımdan, Seyahat tecrübesinin dünyada yaşanan neoliberal sisteme ve bu nizamın simgelerine karşı düzenlenen hareketlerden bir farkı var. Kamu çıkarlarına ziyan veren bir kurum, yabancı bir yer işgal edilmedi. Gençler, içinde kendilerini güzel hissettikleri, ağaçlarla, yeşille bütünleştikleri, ortak bir ömür oluşturdukları bir parkı despotça bir müdahaleye, bir işgale karşı korudular. Bu davranışın sağladığı moral güç ve gücün diğer tehditlere karşı hal almalarını da kolaylaştırdığını düşünüyorum. Bu nedenle Öz’ün tıpkı yazıda yaptığı “Biz Gezicilerden ağaçları müdafaanın pek çok şeyi korumakla mümkün olduğunu öğrendik” değerlendirmesinin karşıtının de gerçek olduğuna inanıyorum. Ağaçları korumak için harekete geçme, bir ortada davranma içgüdüsü, öteki birçok şeyin korunması için bizi daha hassas ve kararlı hale getirdi.
Seyahat Parkı insanların arabalarıyla ziyaret ettikleri bir yer değil, Taksim civarında yaşayanların, çalışanların yararlandıkları bir yer. Orada sohbet eden üniversiteli gençleri, maç yapan ayakkabı boyacısı çocukları, hava almaya çıkmış apartman vazifelilerinin ailelerini, Taksim Meydanı’nı seyreden Suriyeli göçmenleri görürsünüz. Parka gitmek yalnızca ağaçları değil, toplumu oluşturan farklı bölümlerden insanları da yakından izleme fırsatı verir. Eşit ve farklı bireyler olarak tıpkı yeri paylaşmaktan huzur duymak, keyif almak bir ortada yaşamak için kıymetli bir tecrübedir, öteki yerlerde bu türlü bir, bir aradalık olmaz, alışveriş merkezlerinde hiç olmaz.
Seyahat davasının da ağaçların sökülmesine emsal bir tesir yarattığına inanıyorum. Seyahat davası, Cumhurbaşkanı’nın Gezi’yi kriminalize eden telaffuzuna destek olması emeliyle başlatılan bir cezalandırma ve tıpkı vakitte algı oluşturma teşebbüsüydü. Yani, bir “gösteri davası”ydı. Lakin siyasi yönlendirmeler ve uygulanan çelişkili taktikler sonucu hukuk normlarından, olağan yargılama yollarından o kadar uzaklaşıldı ki dava amaçlananın aksisi bir tesir yarattı. Çoğulcu, eşitlikçi bir kent hayatını savunan insanların ağır cezalara çarptırılmaları Gezi’nin yasallığına gölge düşürmedi; bilakis mahkemenin yasallığının sorgulanmasına neden oldu, yargının bu formda kullanılmasının tüm yurttaşlar için ne kadar önemli bir tehdit teşkil ettiğinin herkes tarafından görülmesini sağladı. Bu durumun da birlikte barış içinde yaşama içgüdüsünü tetikleyeceğine, hukuk devletinin kurulması doğrultusunda güçlü bir iradenin ortaya çıkmasına katkı sağlayacağına inanıyorum.
Öz’e katılıyorum, “Gezi, öncesi, şimdisi ve geleceği ile genişleyen hak, hukuk gayretinin yasallığının, meşruiyetinin ismidir.” Bunu da sanırım, kısmen, Gezi’nin ağaçlarına borçluyuz.”
