Emre Eser
İnşaatı hala devam eden ve bu yıl içerisinde açılması planlanan İstanbul Finans Merkezi (İFM) için bir yandan da yasal hazırlıklar yapılıyor. Bu kapsamda Çarşamba günü Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı’na AKP milletvekilleri imzası ile sunulan İstanbul Finans Merkezi Kanun Teklifi ile İFM’nin yönetilmesi, işletilmesi ve burada gerçekleştirilecek faaliyetlere dair teşviki indirim ve muafiyetler de düzenleniyor.
Kurumlar vergisi istisnası
İlgili kanun teklifine nazaran İstanbul Finans Merkezi’nde katılımcı dokümanı alarak finansal faaliyette bulunan kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek finansal hizmet ihracatında kurumlar vergisi indirimi 2031’e kadar yüzde yüz indirim oranı ile uygulanacak. İFM’de finansal faaliyet harçları 5 yıl müddetle alınmayacak. Burada istihdam edilen çalışana ödenen aylık fiyatın, yurt dışında en az 5 yıllık mesleksel deneyime sahip bireylerde yüzde 60’ı, yurt dışında en az 10 yıllık mesleksel deneyime sahip şahıslarda ise yüzde 80’i gelir vergisinden istisna edilebilecek. Bu istisna, İFM’de çalışmaya başlamadan evvelki son 3 yılda Türkiye’de çalışmamış olan işçinin fiyat gelirlerine uygulanacak. İştirakçilerin tutmak zorunda oldukları defterler ile düzenleyecekleri evrakların yabancı para ünitesiyle tutulabilmesi ve düzenlenebilmesine de imkân tanınacak.
İstanbul Finans Merkezi’nde aşınmazların kiralanması ile ilgili süreçler tüm harçlardan ve bu süreçlere ait düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisna tutulacak.
DW Türkçe’ye bu kanun teklifi ile değerlendirmelerde bulunan vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl’e nazaran öngörülen teşvikler İstanbul’un bir finans merkezi olma amacı doğrultusunda hayli ehemmiyet taşıyor.
Yapısal ögeler teşviklerden kıymetli
Lakin Ozan Bingöl’e nazaran bu kapsamda verilen vergi teşvikleri İstanbul Finans Merkezi’ne çekilmesi planlanan milletlerarası finans kuruluşları için birinci öncelik değil. Bingöl, teşviklerin başka ülkelerdeki finans merkezleri ile rekabet edilebilmesi için epey değerli olduğunu fakat memleketler arası finans kuruluşlarının bu teşviklerden evvel gelecekleri ülkelerde hukukun üstünlüğüne, ifade özgürlüğüne, bağımsız yargıya, ekonomideki öngörülebilirliğe, teknolojik altyapıya, finansal ve siyasal istikrara daha fazla dikkat ettiklerini söylüyor.
Bingöl, bu noktada temel ve belirleyici ögelerde sorun olmadığı vakit bu teşviklerin bir rekabet gücü katacağına vurgu yapıyor.
İFM’de istenilen cazibe yaratılabilir mi?
Memleketler arası bir finans kuruluşunun ya da yatırımcının Tokyo, New York ya da Londra yerine İstanbul’u tercih etmesi için bu teşviklerin verilmesinin epey doğal olduğunu anlatan Ozan Bingöl, “İstanbul Finans Merkezi (İFM) projesi mevcut iktidarın 15 yıllık bir istediği. Burada İstanbul’u finansal bir merkez haline getirme maksadı ile yola çıkıldı. Yani yeni bir durum değil. İnşaatta sona yaklaşılırken kanun teklifi ile cazibeli bir ortam yaratılmak isteniyor. Fakat bu kentlerde faaliyet gösteren memleketler arası kurumlar için teşviklerin değer açısından son sırada geliyor. Bunları sağlamadan cazibeli bir ortam yaratabilir miyiz? Umarım yaratabiliriz” diyor.
“Bazı teşvikler olumlu olabilir”
Kanunla sağlanması planlanan teşviklere ve muafiyetlere de değinen Ozan Bingöl, “Burada kimi şeyleri gerçek anlamak lazım. İFM’de finansal hizmet ihracatı kapsamında yapılacak finansal ihracatlarda kurumlar vergisinde yüzde 75 istisna var. Lakin bu muhakkak bir periyot yüzde 100 olarak uygulanacak halde kurgulanıyor. Burada tüm gelirlerden bahsedilmiyor. Yalnızca finansal ihracattan bahsediliyor. Bu değerli ve olumlu. Teklifin genelinde sağlanan istisnalar yabancı kuruluşlar için. Yeniden bu şirketler için kuruluş kademesindeki finansal faaliyet harçları da 5 yıl müddetle muaf tutuluyor. Bu da yanlışsız bir teşvik aslında. Siz milletlerarası finans kuruluşlarını çekmek istiyorsanız bu usul teşvikleri vermek zorundasınız. Böylelikle öbür finans merkezleri ile rekabet sağlamayı amaçlıyorsunuz. Bu açıdan değerli ancak kâfi değil. Daha öncesinde yapmanız gereken pek çok yapısal düzenleme, siyaset ve uygulama kelam konusu” tabirlerini kullanıyor.
Bu noktada bir parantez açan Bingöl, şunları ekliyor: İstanbul Finans Merkezi’nde alt ve üstyapı işlerinin ve işletmenin 20 yıl boyunca Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) bir şirkete devredildiğini görüyoruz. Burası da hakikaten kıymetli, buradaki yatırımı, İFM’nin etrafının oluşturma sürecini bu şirket işletecek. Bu şirket nasıl bir şirket olacak? İdaresinde kimler olacak? Bunların da bilinmesi gerekir.”
Teklifte ayrıyeten İFM’nin 15 yılda GSYH’ye 129 milyar lira katkı sunacağı ve 15 yılda istihdama 102 bine yakın ek bir istihdam sağlayacağı öngörüsü de yer alıyor.
“Şeffaf bir süreç yönetilmeli”
Bingöl, tüm bu maksatların gerçekleşmesi için evvel şeffaflığın sağlanması gerektiğini vurguluyor. Buradaki vergi teşviklerinin tıpkı vakitte bir vergi harcaması manasına geldiğini aktaran Ozan Bingöl, “Tüm bunlar yapılırken çok şeffaf bir sürecin yönetilmesi gerekiyor. Ne kadar vergi harcaması yapılacağının tesir tahlillerinin yapılıp bunun hakikat formda kamuoyu ile paylaşılması lazım. Zira bu bir vergi harcamasıdır. Vazgeçilen verginin de bu manada kamuoyu ile paylaşılması şarttır” şeklide konuşuyor.
Türkiye’de vatandaşın doğumdan mevte iğneden ipliğe kadar her alanda vergi ödemek zorunda olduğunu hatırlatan Ozan Bingöl, vatandaşın vergi yükünün daima arttığını lakin bu teşviklerden yalnızca muhakkak bölümlerin ve kümelerin yararlanabildiğini söylüyor.
“Vergiyi toplamak kadar adil paylaşmak da önemli”
Vergiyi toplamak kadar verginin adil bölüşülmesinin de çok değerli olduğunu tabir eden Bingöl, “Vergi harcaması kısmından belli bir küme daha fazla yararlanıyor. Yani siz geliri adil dağıtmak istiyorsanız vergiyi de adil toplamak zorundasınız. Biz verginin varlığına itiraz etmiyoruz. Verginin kimlerden, nasıl ve hangi ölçüde toplanıp yeniden kimlere hangi kriter ver ölçülere nazaran dağıtıldığına itiraz ediyoruz. İşte sıkıntının özü budur. Bütçede yalnızca belli kalemlere yer açılıp vatandaşın talepleri görmezden geliniyor” diye konuşuyor.
Ozan Bingöl, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmeyi şu sözlerle noktalıyor: “Bu vergi sistemi nitekim bütçe hakkının yok sayıldığı, temsilsiz vergileme olmaz prensibinin rafa kaldırıldığı, vergilemede optimal hudutların aşıldığı, iki yılda bir gelen vergi afları ile mükellefin etik dışılığa sevk edildiği bir vergi sistemi. Aslında meşruiyetini bu manada yitirmiştir.”
İstanbul Finans Merkezi’nde kimler olacak?
İstanbul Finans Merkezi’nin (İFM) paylaştığı bilgilere nazaran şu ana kadar burada olması katılaşan kurumlar arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Sermaye Piyasası Konseyi (SPK), Borsa İstanbul, Ziraat Bankası, Halkbank, Vakıfbank, Türkiye Sigorta ve İŞ GYO bulunuyor. Vakitle milletlerarası finans kuruluşlarının da burada faaliyet göstermesi amaçlanıyor.
İFM’nin kendi internet sitesinde yer alan bilgilere nazaran İstanbul Finans Merkezi bünyesinde 1,4 milyon metrekare büyüklüğe sahip ofis alanları, 100 bin metrekarelik alışveriş merkezi, 2 bin 100 kişilik konferans merkezi ve 30 bin metrekarelik 5 yıldızlı otel bulunuyor.
Paylaşılan gayelere nazaran İFM’nin kısa vadede bölgesel orta vadede ise global bir merkez olma planı var. Bu doğrultuda kamu ve özel dal bankaları, portföy idare şirketleri, aracı kurumlar, sigorta şirketleri ve farklı kategorilerden finansal kuruluşların merkeze çekilmesi öngörülüyor.
