Fehmi Koru*
İnsanoğlunun lisan ile macerası değişiktir. Bebeklikten çocukluğa geçiş lisanın çözülmesiyle başlar. Evvel etrafından işittiği düz sözcükleri kullanır çocuk, sıfatlar daha sonra lisana yerleşir. Lisanın renklenmesi için ise okumayı öğrenmek gerekir.
Okumayla alaka kuramamışların lisanı, sayısı fazla olmayan sözcüklerle hudutlu kalır.
Birtakım sözcükleri çoğumuz aileden yahut etraftan işiterek değil okuduğumuz metinlerden öğreniriz.
Sanıyorum ‘sürtük’ sözcüğü bana Hüseyin Rahmi Gürpınar romanlarının ikramıdır.
Türkçe Kelamlık ‘sürtük’ sözcüğünü şöyle tanımlıyor:
- isim Vaktini çok gezerek geçiren, konutunda oturmayan bayan:
“Bu sürtüğü oğluma almak da sonunda ne çıkacağı muhakkak olmayan bir felakettir.” – Hüseyin Rahmi Gürpınar
- İsim Tıpkı anda birden fazla bireyle gönül eğlendiren bayan.
- İsim Kaba konuşmada, hayat bayanı.
Mehmet Doğan’ın ‘Büyük Türkçe Sözlük’ yapıtında tıpkı sözcüğün karşılığı şöyle:
Sürtük [s.] 1. Vaktini boş ve gayesiz biçimde meskeni dışında dolaşarak geçiren ahlaken zayıf (kadın). - Fahişe.
Sürtüklük [i] Sürtük olma hali; fâhişelik.
Üşenmedim, İlhan Ayverdi hanımın ‘Misalli Büyük Türkçe Sözlük’ isimli yapıtına de baktım. Orada tıpkı sözcüğe bir öteki mana daha ekleniyor lakin ben sizin de zihniniz yorulmasın diye o ayrıntıyı kendime saklıyorum.
Netameli bir sözcük bu, sizin anlayacağınız.
Ülkemizin yeni yetişmekte olanlarının büyük kısmı dün o sözcüğü birinci sefer Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ağzından işitti.
Partisinin küme toplantısında dokuz yıl öncesinin Seyahat Parkı aksiyonlarını hatırlatırken sarf ettiği cümlesini motamot aktarıyorum:
“Düşünün: Dolmabahçe Valide Sultan Camii’nin içinde bu eşkıyalar, bu teröristler, bira şişeleriyle, bira kutularıyla adeta caminin içini pislemişti. Bunlar bu türlü. Bunlar çürük, bunlar sürtük.”
Cümleyi birinci kere ağızdan çıktığında işittiğimde benim aklım birinci evvel ‘sürtük’ sözcüğüne değil, o sözcüğün kullanılma sebebi olan cami içerisinde bira şişeleri bulunduğu kısma takıldı.
Seyahat Parkı hareketleri şimdi Taksim etrafını betonlaştırmayla sonuçlanabilecek değişiklikler planlandığı ve bu maksatla parktaki ağaçların kesilmeye başlandığı duyulduğunda var olanı muhafaza hedefli gece nöbeti tutulması ile hudutlu iken o sav gündeme gelmişti.
O denli bir olayın yaşanabileceğine, bu ülke beşerinin ‘kutsal’ konusuna yaklaşımının en lakayt olanlarda bile buna müsaade vermeyeceğini bildiğim için, inanmamıştım.
Hakikaten, olayın geçtiği argümanına muhatap olan caminin müezzini argümanın gerçek olmadığını söylemekten çekinmedi. [Müezzinin bu tanıklığı sonrasında oradan öbür bir mescide sürgün edildiği haberleri çıktı, onlara inanmak istemedim.]
Tez vaktinde çok tartışıldı, o yüzden savın yanlışsız olmadığına dair din görevlisinin tanıklığı da tezden daha da fazla paylaşıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan mescitte bira içildiği yahut bira şişeleri bulunduğu savının hakikat olmadığına dair açıklamayı işitmemiş olabilir mi? İşittiği halde vazifesi gereği bilebilecek durumdaki bir din adamının tanıklığını mı geçerli saymadı sanki?
Kabataş’ta başörtülü genç bir annenin garip kıyafetli bir güruhun kelamlı saldırısına uğradığı, o şahısların çocuklu bayanın üzerine işediği yolunda bir haber de tıpkı periyotta gündeme gelmişti. O vakit muharriri olduğum gazetede olayla ilgili imgelerin varlığından kelam eden haber ve yazılar da çıktığı halde, o denli bir olayın yaşanmış olabileceğine inanmamış, tez sahibi genç bayanın tabirini yeni doğum yapmış kimi bayanlarda rastlanabilen ‘postpartum sendromu’ ile yorumlayan bir yazı yazmıştım.
O tezin da gerçek olmadığını biliyoruz.
‘Post-partum sendromu’ için bir hastanenin sitesinde şu bilgiler veriliyor:
“Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte bayanda doğumla birlikte ani gelişen hormonal değişiklikler, doğum süreciyle ve bebekle ilgili tasalar ve annelik rolünün bayana getirdiği sorumlulukların farkındalığı suçlanmaktadır. (..) Doğum sonrası depresyon, doğumdan sonraki birinci 4 hafta içinde ortaya çıkan major depresif bozukluktur. Yetişkin annelerin %7-17’sinde, ergen annelerde ise %26 oranındadır.”
[Yazım o vakit “Olur mu, olmaz mı?” denkleminde tartışılmıştı da. O tartışmadan bir örnek…]
Seyahat Parkı olayına Başbakan Tayyip Erdoğan’ın hükümeti devirmeye yönelik bir teşebbüs teşhisi koyduğu ve bu sebeple hükümetin hareketi polisiye önlemlerle bastırma yoluna gittiği biliniyor. Orantısız güç kullanımı ve hareketlere kışkırtıcı tiplerin de müdahil olmasıyla olay çığırından çıktı. Ağaç kesitine ve meydanın betonlaşması ihtimaline verilen reaksiyon hükümet aykırısı protesto şovlarına dönüştü, çıkan çatışmacı ortamda hayatını kaybedenler oldu.
Gezi’yi sonradan aldığı biçimiyle hatırlıyor Cumhurbaşkanı Erdoğan.
Evvelki gün Seyahat Parkı aksiyonlarının 9. yıldönümüydü, anma teşebbüsüne kalkışanlara en sert biçimde müdahale edildi.
‘Sürtük’ sözcüğü de anma teşebbüsüne karşılık olarak dün kullanıldı.
Sanki o sözcüğü birinci defa ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ağzından işitenler, sözcüğün kelamlık manasını öğrendiklerinde ne hissetmişlerdir?
Hüseyin Rahmi romanlarıyla büyüyen benim jenerasyonum için o sözcüğün karşılığı ile harekete katılanlar ortasında teğe bir alaka kurmak epey güç.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı takdir eden, AK Parti’ye oy veren -hala takdir etmekte ve oy vermeyi düşünmekte olan- insanların da, sözcüğün kelamlık manasını biliyorlarsa, şaşkınlık yaşadıklarını sanıyorum.
Herkes her olaya birebir manası yüklemeyebilir. Gezi’yi insanların demokratik protesto hakkı ile irtibatlayanlar olduğu üzere, onu iktidara karşı bir kalkışma olarak görüp değerlendirenler de çıkabilir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ikinci kümede olduğunu biliyoruz.
Fakat farklı düşünenleri suçlarken meramı çok aşan sözler kullanılmasını, bayanlara ağza alınmaması gereken sıfatlar yakıştırılmasını anlamakta kendi hesabıma zorlanıyorum.
Sinemalar ve dizilerde ‘+18’ ikazıyla verilmeyi hak eden bir sözcüğü günlük siyaset lisanına sokmamak gerekirdi.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
