Dünya genelinde besin ve güç fiyatlarının yükselmesi milyonlarca insanın geçim kahrını artırdı.
İklim değişikliğiyle temaslı olarak sıcaklıkların artması ziraî üretimi düşürürken, Covid-19 pandemisi, kimi eserlerin tedarikinde kahır yaşanmasına neden oldu.
Dünya Bankası, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası gaz arzının azalması ve gübre fiyatlarının yükselmesi nedeniyle global resesyon ihtarında bulundu.
Brezilya, Yeni Zelanda, İtalya, Gana ve Tayland’daki BBC muhabirlerinin, bu ülkelerde halkın geçim kriziyle nasıl baş etmeye çalıştığına dair izlenimleri:
Brezilya: Tarlalar dolu ancak buzdolapları boş
Katy Watson, Güney Amerika muhabiri
Rosiane Inacio Bulhoes de Oliveira için temel tüketim hususlarını satın almak bile güç. Sao Paulo’da yaşayan dört çocuk annesi Oliveria, yardımlarla yaşıyor. Bana dolabını açıp gösteriyor. Dolapta içinde artık yemek olan bir tencere dışında hiçbir şey yok.
“Patronum fasulye ve domuz pastırmalı yemeği atmak üzereydi. Tencereyi son anda kurtardım” diyor.
Brezilya’da geçen yıl içinde besin fiyatları ve temel hizmetlerde enflasyon çift haneleri gördü. Brezilya kıymetli bir tarım ülkesi olmasına rağmen ülkede dört bireyden biri gereğince yiyecek bulamıyor.
Brezilya’da besin fiyatları daima artıyor lakin maaşlar değişmiyor.
Pandemi nedeniyle tedarik zincirinin sekteye uğraması, iklim değişikliği ve gübre fiyatlarının artması, çiftçilerin üretim maliyetlerini yükseltiyor. Bu da tüketicilere yansıyor.
Oliveria’nın konutunda tuhaf bir koku var. Paklık gereçlerinin fiyatları da artmış. Oliveria, babasıyla birlikte artık kullanılmış yemek yağını sabuna dönüştürüyor.
Yeni Zelanda: Geçem ıstırabı çeken aileler Avustralya’ya göç etmeye başladı
Shaimaa Khalil, Avustralya muhabiri
Yeni Zelanda’nın başşehri Wellington, dünyada konut fiyatlarının en kıymetli olduğu kentlerden biri. Kiracıların durumu da güç. Geçen yıl kiralar yüzde 12 arttı. Bu yüzden birçok kişi Avustralya’ya göç etmeyi düşünmeye başladığını söylüyor. Yeni Zelandalıların Avustralya’da oturma ve çalışma hakları var.
İnşaat çalışanı olan Chris ve partneri Harmony, dört çocuklarıyla birlikte yakın bir vakit evvel Wellington’dan Avustralya’nın Brisbane kentine yerleşmiş. Wellington’da kendi meskenleri ve makul düzeyde maaşları olmasına rağmen geçim badiresi çekmeye başlamışlar.
Chris, “Dört çocuğumuz var. Orada hayat değerliydi. Avustralyalılar, her şeyin çok değerlendiğini söylüyor. Lakin bunlar, Yeni Zelanda’da beş yıl evvelki fiyatlar” diyor.
Harmony ve ailenin öbür üyeleri için de Yeni Zelanda’dan ayrılmak kolay bir karar olmamış. Harmony, bunu çocukları için yapmak zorunda kaldıklarını söylüyor:
“Yeni Zelanda’da geçinemiyorsunuz. Geçim yok. Her gün geriye gidiyorsunuz. Geçinmek için ya Yeni Zelanda değişecek ya da göç edeceksiniz. Öteki seçeneğiniz yok. Çocuklarımın bir geleceği olsun istiyorum. Yeni Zelanda’da gelecek yok.”
Yeni Zelanda hükümeti hayat pahalılığının artması nedeniyle yakıtın sübvanse edilmesi, toplu taşıma fiyatlarının yarıya düşürülmesi üzere birtakım kısa vadeli tedbirler açıkladı. Lakin ülkedeki birçok kişi bunun kâfi olmadığını söylüyor.
İtalya: Güç maliyetleri artarken kemerler daha da sıkılıyor
Jessica Parker, Avrupa muhabiri
Brescia’da çelik, halkın en kıymetli geçim kaynağı. Lakin son 15 yılda çelik sanayisi mali kriz ve Covid-19 zahmeti nedeniyle büyük zorluklar yaşadı. Artık Ukrayna’daki savaş ve Çin’de uygulanan Covid karantina tedbirleri ticarete sekte vurdu.
Mirella ve Lucas, Brescia’daki bir dökümhanede çalışıyor. Lakin ikisinin maaşları artan besin, akaryakıt ve güç fiyatlarına yetişemiyor. Mirella, “Herkes üzere biz de elektriğin fiyatının yükselmesi nedeniyle zorlanıyoruz. Hiç konutta değiliz ancak faturamız iki katına çıktı” diyor.
- BM: Ukrayna’daki savaş gelecek aylarda global besin krizine yol açabilir
- Rusya’nın Ukrayna’yı işgali global besin zinciri için felaket olabilir
- IMF’den ikaz: Besin ticareti ve güç arzı sınırlamaları fakir ülkeleri daha da fakirleştirecek
Gana: Domatesin fiyatı katlandı
Nomsa Maseko, Batı Afrika muhabiri
Gana, Afrika’nın en kıymetli kentlerinden biri. Mark Impraim’in başşehir Akra’da bir lokantası var. Ülkenin en sevilen yemeklerinden biri olan jollof pilavı (sebzeli, tavuklu pilav) için malzemeyi lokantısının yakınlarındaki pazardan alıyor. Fakat fiyatlar son birkaç ay içinde iki katına çıkmış:
“Bunu daha evvel 20 cedi’ye (yaklaşık 50 TL) alıyorduk. Artık 40 cedi’ye çıktı. Benim de sattığım yemeklerin fiyatını iki katına çıkarmam gerekiyor. Ancak müşterilerimi kaçırmaktan korkuyorum. Bunun için porsiyonları küçültüyorum”
Mark içme suyunun fiyatlarının artmasından da yakınıyor. Cedi’nin dolar karşısındaki bedel kaybı plastik poşetlerde satılan suyun fiyatı dört ayda ikiye katlamış. Su tedarikçileri artan maliyetleri müşterilere yansıtmaktan diğer çarelerinin olmadığını söylüyor.
Tayland: Artan gübre fiyatları pirinç ihracatını tehdit ediyor
Jonathan Head, Güney Asya muhabiri
Bunchuay Somsuk ve komşuları muson yağmurlarının suları altındaki çeltik tarlalarını gübreliyor. Tayland pirinci yüksek kalitesiyle meşhur. Bangkok’un kuzeyindeki Suphanburi’de yetişen pirincin birden fazla Orta Doğu ve Afrika’ya ihraç ediliyor.
Bunchuay’ın borçlarını yazdığı bir not defteri var. Geçen yıldan hâlâ 17 bin baht (yaklaşık 8 bin TL) borcu var. Global pirinç fiyatları düşük ve gübre fiyatları yüksek olduğu için bu yılki hasadın masraflarını çıkarma mümkünlüğü düşük.
Geçen Nisan’da gübrenin fiyatı 550 baht civarındaydı. Artık fiyatı üçe katlanmış. Tayland, kullandığı gübre gereçlerinin yüzde 90’ını ithal ediyor.
Hükümet gübre fiyatlarını global düzeyin altında tutmak için fiyatlara tavan getirmiş. Lakin gübre üreticileri bunun sürdürülebilir olmadığını ve ziyan ettiklerini söylüyor.
