Müjde Işıl – Sene 2004… Orhan Oğuz’un yönettiği ve başrollerini İpek Tuzcuoğlu, Ece Uslu, Mahsus Namal’ın paylaştığı cinli dehşet sineması “Büyü”nün galası yapılıyor Maçka G-Mall’da. Dekor olarak kullanılan gerecin tutuşması sonucunda yangın çıkıyor ve galaya katılanlar, vefatla burun buruna geliyor. Bir yanda dumandan boğulma tehlikesi bir yanda izdihamda ezilme riski… Beşerler hastanelik oluyor. O galaya katılanlar ortasında Atilla Dorsay da var. “Sinemayı seviyoruz lakin uğruna ölecek kadar da değil” diye özetliyor o gece yaşananları.
İzleyici sayısı 500 bini geçen “Büyü”, günümüzde her hafta vizyonda bir ya da birkaç örneğini gördüğümüz cinli kaygı sinemalarının furyasını ateşleyen üretim oldu. 2006’da Hasan Karacadağ, bir seriye evrilecek “Dabbe” ile çıktı karşımıza. Bu serinin her imali da küçümsenmeyecek seyirci sayılarına ulaştı. Sonrası ise çorap söküğü üzere geldi. “Musallat”, “Siccin” vs… Bu sinemalar, birçok alt çeşidi olan dehşet sinemasını ülkemizde neredeyse tek tipe indirgediler. Büyük bütçeli sinemaların olduğu haftalarda da vizyondalar, vizyona az sinema girdiği vakitlerde da… Birbirinden tuhaf isimleri ve “cin çarpmış” afişleri var. Pandemi nedeniyle duraksayan cinli sinemalar furyası, kısa bir ortadan sonra perdeye tekrar hâkim oldu.
Neden ve kime cin?
Genel ölçekte baktığımızda dünya sinemasında dehşetin başkahramanları olarak vampirleri, kurt adamları ve zombileri görüyoruz. Hayaletleri ve bir dinî öge olarak şeytanı da bunlara dâhil edebiliriz. Dinî ve klâsik geçmişimiz ise üç harflileri, cinleri kaygı motifi olarak o kadar bilinçaltımıza yerleştirmiş ki cümle içinde isminin geçmesi bile kulağımızı çekip tahtaya vurmamıza yetiyor. Aşina olduğumuz ve inandığımız şeyden korkuyoruz doğal olarak. Endişe sinemalarının cine takılmasının klâsik kodunu bununla açıklayabiliriz. Cin varsa kaygı var ve bundan korkmaya hazır seyirci de var.
Pekala, işin yapım boyutu nasıl? Senaryo için uzun uzadıya baş yormaya gerek kalmıyor. Cinin varlığı kâfi. Geniş bir gruba muhtaçlık yok. Minimal bir takımla kısa vakitte çekilebiliyor. Direktör koltuğunda çok hünerli isimler aranmıyor. Oyuncu takımı için de ünlü isimlere ihtiyaç yok; rol yapanın korktuğunu seyirciye aşikâr etmesi kâfi. Biçimsel estetiğin falan bahsi bile geçmiyor. Dehşetli yüzlü bir afiş, içinde cin geçen tuhaf bir isim, amatör bir oyuncu takımı, sessizlik anında patlayan müzikler ve çokça “böööö” sahnesi derken yapım tamam. Bütçelerin büyük kısmı efektlere ve makyaja gidiyor. Onun dışında zorlayıcı bir masraftan bahsetmek sıkıntı. Bütçesi yüksek, masrafı fazla olmayınca ziyan etmek de zorlaşıyor elbette. Bilhassa de cinli sinemaların, birden fazla bağımsız ve ödüllü yerli/yabancı üretimin seyirci sayısını katlayan kemik izleyicisi olduğu düşünüldüğünde…
Seri imalata dönüşen cinli sinemalar furyası yaklaşık 20 yıldır sinemalarımızda uzunluk gösteriyor. Yüksek kriterleri olmadığı, pek çok tipe nazaran şablonlarla süratli ve kolaylıkla kotarılabildiği için bu üretim devam edecek üzere görünüyor. Kaygı sinemamızda yeni akım, tahminen de endişe anlayışımızı yenilediğimizde
gerçekleşecek.
‘Furyaya dönüştükçe kalite düştü’
Milliyet Sanat muharriri Hasan Az Derin, vizyona giren sinemaları asla kaçırmaz ve her sinemayla ilgili yorumunu hiç yüksünmeden paylaşır. Münasebetiyle yerli kaygı sinemaları hakkında onun müşahedesi ve değerlendirmesine kulak vermekte fayda var. Ender, bu furyanın geldiği noktayı yorumluyor.
“2000’lerin başında, neden sinemamızdan mahallî endişe ögelerini kullanan kaygı sinemaları çıkmıyor, diye hayıflanırdık. Seyrek örneklerle başlayan bu tip kaygı sinemaları giderek bir furyaya dönüştü. Lakin biz uyguna gitmesini beklerken yapım kaliteleri, senaryoları ve oyunculukları daha da berbatlaştı. Bunun farklı nedenleri var. Birinci başlarda düşük bütçelere karşın uygun gelir getiren sinemalar, giderek daha fazla yapımcının ilgisini çekmeye başladı. Bütçeler gittikçe daha çok düştü lakin her şeye karşın, bu stil sinemaların daima bir seyirci kitlesi olduğu için bu sinemalar kâr etmeye devam ettiler. Lakin artık neredeyse, bir sinema sinemasının minimum gereklerini yerine getirmeyecek kadar düşük bütçelere gerilemiş durumdalar. Bu sinemalarda çoğunlukla genç oyuncular ve direktörlerle çalışılıyor. Onlar da büyük ihtimalle çok para almayıp bunu dala giriş için bir fırsat olarak görüyorlar.
Neden hâlâ izlendiklerine gelince… Bu sinemaların gösterime girdiği salonların çoğunlukla sosyoekonomik seviyesi ve eğitim düzeyi düşük bölgelerde olması dikkat alımlı. Yeniden bu bölgeler çoğunlukla muhafazakâr bölgeler. Bu da birçoklarını İslami dehşet olarak tanımlayabileceğimiz ve çoklukla korkutmaktan çok uzak olan bu sinemaların gaye kitlesinin kaygı sineması hayranları değil, sinemayı kendilerine ucuz bir buluşma yeri olarak konumlandıran muhafazakâr çiftler olduğunu gösteriyor. Kimi vakit izleyecekleri sinemanın ne olduğunu bile incelemeden salona giren çiftler, diğer yerde yapamayacakları ufak yakınlaşmaların fırsatını bulabiliyorlar.”
Müjde Işıl – Sene 2004… Orhan Oğuz’un yönettiği ve başrollerini İpek Tuzcuoğlu, Ece Uslu, Mahsus Namal’ın paylaştığı cinli dehşet sineması “Büyü”nün galası yapılıyor Maçka G-Mall’da. Dekor olarak kullanılan gerecin tutuşması sonucunda yangın çıkıyor ve galaya katılanlar, vefatla burun buruna geliyor. Bir yanda dumandan boğulma tehlikesi bir yanda izdihamda ezilme riski… Beşerler hastanelik oluyor. O galaya katılanlar ortasında Atilla Dorsay da var. “Sinemayı seviyoruz lakin uğruna ölecek kadar da değil” diye özetliyor o gece yaşananları.
İzleyici sayısı 500 bini geçen “Büyü”, günümüzde her hafta vizyonda bir ya da birkaç örneğini gördüğümüz cinli kaygı sinemalarının furyasını ateşleyen üretim oldu. 2006’da Hasan Karacadağ, bir seriye evrilecek “Dabbe” ile çıktı karşımıza. Bu serinin her imali da küçümsenmeyecek seyirci sayılarına ulaştı. Sonrası ise çorap söküğü üzere geldi. “Musallat”, “Siccin” vs… Bu sinemalar, birçok alt çeşidi olan dehşet sinemasını ülkemizde neredeyse tek tipe indirgediler. Büyük bütçeli sinemaların olduğu haftalarda da vizyondalar, vizyona az sinema girdiği vakitlerde da… Birbirinden tuhaf isimleri ve “cin çarpmış” afişleri var. Pandemi nedeniyle duraksayan cinli sinemalar furyası, kısa bir ortadan sonra perdeye tekrar hâkim oldu.
Neden ve kime cin?
Genel ölçekte baktığımızda dünya sinemasında dehşetin başkahramanları olarak vampirleri, kurt adamları ve zombileri görüyoruz. Hayaletleri ve bir dinî öge olarak şeytanı da bunlara dâhil edebiliriz. Dinî ve klâsik geçmişimiz ise üç harflileri, cinleri kaygı motifi olarak o kadar bilinçaltımıza yerleştirmiş ki cümle içinde isminin geçmesi bile kulağımızı çekip tahtaya vurmamıza yetiyor. Aşina olduğumuz ve inandığımız şeyden korkuyoruz doğal olarak. Endişe sinemalarının cine takılmasının klâsik kodunu bununla açıklayabiliriz. Cin varsa kaygı var ve bundan korkmaya hazır seyirci de var.
Pekala, işin yapım boyutu nasıl? Senaryo için uzun uzadıya baş yormaya gerek kalmıyor. Cinin varlığı kâfi. Geniş bir gruba muhtaçlık yok. Minimal bir takımla kısa vakitte çekilebiliyor. Direktör koltuğunda çok hünerli isimler aranmıyor. Oyuncu takımı için de ünlü isimlere ihtiyaç yok; rol yapanın korktuğunu seyirciye aşikâr etmesi kâfi. Biçimsel estetiğin falan bahsi bile geçmiyor. Dehşetli yüzlü bir afiş, içinde cin geçen tuhaf bir isim, amatör bir oyuncu takımı, sessizlik anında patlayan müzikler ve çokça “böööö” sahnesi derken yapım tamam. Bütçelerin büyük kısmı efektlere ve makyaja gidiyor. Onun dışında zorlayıcı bir masraftan bahsetmek sıkıntı. Bütçesi yüksek, masrafı fazla olmayınca ziyan etmek de zorlaşıyor elbette. Bilhassa de cinli sinemaların, birden fazla bağımsız ve ödüllü yerli/yabancı üretimin seyirci sayısını katlayan kemik izleyicisi olduğu düşünüldüğünde…
Seri imalata dönüşen cinli sinemalar furyası yaklaşık 20 yıldır sinemalarımızda uzunluk gösteriyor. Yüksek kriterleri olmadığı, pek çok tipe nazaran şablonlarla süratli ve kolaylıkla kotarılabildiği için bu üretim devam edecek üzere görünüyor. Kaygı sinemamızda yeni akım, tahminen de endişe anlayışımızı yenilediğimizde
gerçekleşecek.
‘Furyaya dönüştükçe kalite düştü’
Milliyet Sanat muharriri Hasan Az Derin, vizyona giren sinemaları asla kaçırmaz ve her sinemayla ilgili yorumunu hiç yüksünmeden paylaşır. Münasebetiyle yerli kaygı sinemaları hakkında onun müşahedesi ve değerlendirmesine kulak vermekte fayda var. Ender, bu furyanın geldiği noktayı yorumluyor.
“2000’lerin başında, neden sinemamızdan mahallî endişe ögelerini kullanan kaygı sinemaları çıkmıyor, diye hayıflanırdık. Seyrek örneklerle başlayan bu tip kaygı sinemaları giderek bir furyaya dönüştü. Lakin biz uyguna gitmesini beklerken yapım kaliteleri, senaryoları ve oyunculukları daha da berbatlaştı. Bunun farklı nedenleri var. Birinci başlarda düşük bütçelere karşın uygun gelir getiren sinemalar, giderek daha fazla yapımcının ilgisini çekmeye başladı. Bütçeler gittikçe daha çok düştü lakin her şeye karşın, bu stil sinemaların daima bir seyirci kitlesi olduğu için bu sinemalar kâr etmeye devam ettiler. Lakin artık neredeyse, bir sinema sinemasının minimum gereklerini yerine getirmeyecek kadar düşük bütçelere gerilemiş durumdalar. Bu sinemalarda çoğunlukla genç oyuncular ve direktörlerle çalışılıyor. Onlar da büyük ihtimalle çok para almayıp bunu dala giriş için bir fırsat olarak görüyorlar.
Neden hâlâ izlendiklerine gelince… Bu sinemaların gösterime girdiği salonların çoğunlukla sosyoekonomik seviyesi ve eğitim düzeyi düşük bölgelerde olması dikkat alımlı. Yeniden bu bölgeler çoğunlukla muhafazakâr bölgeler. Bu da birçoklarını İslami dehşet olarak tanımlayabileceğimiz ve çoklukla korkutmaktan çok uzak olan bu sinemaların gaye kitlesinin kaygı sineması hayranları değil, sinemayı kendilerine ucuz bir buluşma yeri olarak konumlandıran muhafazakâr çiftler olduğunu gösteriyor. Kimi vakit izleyecekleri sinemanın ne olduğunu bile incelemeden salona giren çiftler, diğer yerde yapamayacakları ufak yakınlaşmaların fırsatını bulabiliyorlar.”
