15 yıl sonra birinci defa Türkiye’den İsrail’e Dışişleri Bakanı düzeyinde bir ziyaret yapılacak. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu yarın İsrail’e gidecek. Türkiye, Çavuşoğlu ile İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid ortasında gerçekleşecek görüşmelerden, başta karşılıklı büyükelçi atanması dâhil olağanlaşmanın somut adımlarla hızlanması kararının çıkmasını bekliyor.
Türkiye’ye nazaran daha temkinli bir seyir izleyen İsrail ise iktisat ve yenilebilir güç üzere daha az siyasi taahhüt gerektiren alanları öne çıkarma arayışında. İsrail açısından Hamas’ın Türkiye’de devam eden varlığı sorun olmaya devam ediyor.
Bakan Çavuşoğlu bugün evvel Filistin’i ziyaret etti, Filistin Dışişleri Bakanı Riyad Malki ile görüştü. “Bağımsız ve hükümran bir devlete sahip olma çabasında Filistinli kardeşlerimizin yanında olmaya devam edeceğiz” diyen Çavuşoğlu, Filistin Devlet Lideri Mahmud Abbas’la da bir ortaya gelecek.
Türkiye’den İsrail’e en son Dışişleri Bakanı seviyesinde ziyaret periyodun Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olan Ali Babacan tarafından 2007’de gerçekleştirilmişti.
İki ülke ortasındaki bağların evvel 2009 “One minute” ve 2010 “Mavi Marmara” krizleriyle sarsılması, taraflar ortasındaki direkt temasları sıfırlamış ve 2018’de de diplomatik temsil maslahatgüzar seviyesine inmişti.
2021’de başlayan ilgileri tamirat süreci, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ortasında telefon görüşmeleriyle ivme kazanmış, Mart ayında Herzog’un Ankara ziyaretiyle değerli bir kademe kat edilmişti.
Ankara ve Tel Aviv’de yapılan değerlendirmeler, Çavuşoğlu’nun 25 Mayıs’taki iyaretinin olağanlaşma sürecinin yol haritasının ele alınması açısından değerli olduğunu ortaya koyuyor.
Fakat başşehirler ortasında bu yol haritasının nasıl şekilleneceği ve hangi hızda işletileceği konusunda tam bir görüş birliği olmadığı kaydediliyor.
Ankara süratli normalleşmeden yana
Milletlerarası ilgilerinde son devirde yaşadığı yalnızlaşmayı kırmak için kapsamlı bir olağanlaşma süreci başlatan Ankara’nın en kıymetli ataklarından biri Doğu Akdeniz’de güç rekabetinin merkezinde yer alan Tel Aviv ile münasebetleri düzeltme arayışı oldu.
Türkiye, İsrail’in yanı sıra Mısır’la da ilgileri düzelterek Doğu Akdeniz’de uzun müddettir yaşadığı tecridi kırmak, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’ne karşı elini güçlendirmek ve bölgeden çıkan ve ileride çıkacak doğal gazı kendi toprakları üzerinden Avrupa pazarına sevk edecek bir iş birliği ortamı kurma maksadında.
Ukrayna buhranının yarattığı yeni güç kaynağı mecburiliği, Türkiye’nin bu amaca ulaşma isteğini daha da güçlendirmiş durumda.
Türkiye, tıpkı vakitte, başta ABD ile alakalarda olmak üzere son periyotta eksikliğini hissettiği Yahudi lobisinin dayanağı için de İsrail ile diplomatik imgesini düzeltmek istiyor.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun geçen hafta New York ziyareti sırasında ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ile görüşmesinden çabucak evvel Amerikan Yahudi toplumunun önde gelenleriyle bir görüşme gerçekleştirmesi dikkat çeken bir gelişme olmuştu.
Bu nedenlerden ötürü Ankara, Tel Aviv’le süratli bir olağanlaşma süreci istiyor. Öncelikle büyükelçilerin karşılıklı atanması ve siyasi diyalog sistemlerin kurulması ve güç alanında görüşmelerin başlatılması Ankara’nın gayeleri ortasında.
Büyükelçiler atanacak mı?
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Güney Amerika ziyareti dönüşünde gazetecilerin büyükelçi atamasıyla ilgili bir soru üzerine, bahsin mevkidaşı Lapid ile yapacağı görüşme sırasında gündeme geleceğini kaydetmişti.
Ankara, bu husustaki adımın iki dışişleri bakanı tarafından ilan edilmesi beklentisi içinde.
Diplomatik münasebetlerin büyükelçi seviyesine çıkartılmasıyla olağanlaşmanın siyasi ayağının somutlaşacağı ve kıymetli bir kademenin tamamlanacağını öngören Ankara, Tel Aviv’i de bu noktaya çekmek istiyor.
İsrail tarafının bu mevzuyu değerlendirdiği fakat şimdi net bir sonuca varmadığı kaydediliyor. Bu mevzuda nasıl bir kararın alınacağı Çavuşoğlu-Lapid görüşmesinde netleşecek.
Güç konusunda da süratli hareket etmek isteyen Ankara’nın, Çavuşoğlu ile birlikte Güç Bakanı Fatih Dönmez’i de İsrail’e göndermeyi planladığı şahsen Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından kamuoyuna açıklanmış lakin daha sonra bu ziyaretin yalnızca Dışişleri Bakanı tarafından gerçekleştirileceği duyurulmuştu.
İsrail ise bu evrede Doğu Akdeniz’de son 10 senede Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile birlikte kurduğu memleketler arası güç iş birliği sistemini bozacak bir adım atmak istemiyor.
İsrail Cumhurbaşkanı Herzog, Mart ayındaki Ankara ziyareti öncesinde Atina ve Lefkoşa’ya gitmiş, bu mevzuda teminat vermişti.
Ayrıyeten BP, ENI ve Chevron üzere kıymetli memleketler arası güç şirketleri de son devirde askıya aldıkları arama ve sondaj faaliyetlerini ileriki periyotta yine başlatmayı planlıyor.
Yunanistan-İsrail ve Kıbrıs Cumhuriyeti de bu çalışmaları koordine etmeyi sürdürüyor.
- Türkiye-İsrail alakaları: ‘One minute’ krizinden bugüne
- Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un görüşmesinde güç işbirliği ön plana çıktı
- Erdoğan: Türkiye-İsrail bağları bölgemizin istikrarı ve güvenliği bakımından hayatidir
İsrail temkinli
Türkiye ile olağanlaşmaya karşı olmayan İsrail, birebir komşusu Mısır üzere, bu süreci daha ağır ve temkinli yürütüyor. Bunun en kıymetli nedenleri ortasında iki ülke ortasında 2009’da bu yana yaşanan tansiyonlar sonucunda itimat ögesinin eksilmesi gösteriliyor.
Ayrıyeten Türkiye-İsrail ilgilerinin Filistin problemine paralel olarak inişli-çıkışlı bir seyir izlemesi de bu süreci olumsuz etkileyen ögeler ortasında.
Bunlara ek olarak İsrail’in “terör örgütü” olarak gördüğü Hamas’ın Türkiye’de devam eden varlığının da Tel Aviv açısından sorun olmaya devam ettiği kaydediliyor.
İki ülke ortasındaki olağanlaşmaya paralel olarak Hamas’ın kimi yöneticilerinin Türkiye’den ayrılmak durumunda kaldığı, kalanlarının da faaliyetlerinin sınırlandığı sav edilmişti.
Lakin Hamas’ın hala Türkiye’de aktif olduğu ve bunun İsrail açısından sorun yarattığı gündeme getirilen başlıklar ortasında.
Bu başlıklarda sorun nedeniyle daha az siyasi taahhüt gerektiren bahisleri ön plana çıkartmaya çalışan İsrail, böylelikle itimat eksikliğini giderecek tedbirlerin alınmasından yana.
Türkiye ile yenilenebilir güç, su idaresi, bilişim teknolojisi üzere alanları ön plana çıkarmak isteyen İsrail, siyasi süreçlerdeki meşakkatlere rağmen artmaya devam eden ticaret hacmini büyütecek işbirliği projelerini de masaya taşımak istiyor.
Bu ögeler ışığında, Çavuşoğlu-Lapid görüşmesinde verilecek iletilerin, olağanlaşma sürecinin hem içeriği hem de suratı açısından kıymetli sonuçlar yaratacağı bedellendiriliyor.
