SAFA MONOPOLÜ – Yunanların 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etmeleri, Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Ulusal Mücadele’yi başlatmasına ait İsveç diplomatik yazışmalarına ait bilgi, İsveçli diplomat ve Türkolog Gunnar Jarring (1907-2002) tarafından, Atatürk’ün vefatının 50’nci yılı münasebetiyle yapılan çalışmada yer alıyor.
Türk basınında birinci defa yayınlanan bu diplomatik yazışmaların ele alındığı değerlendirmesinde Jarring, İsveç’in İstanbul Sefareti’nin (elçilik) Stokholm’daki dışişleri bakanlığına 1 Temmuz 1919’da gönderilen raporda, Mustafa Kemal Paşa’nın isminin birinci defa geçtiğini belirtiyor. Bu raporda; “İzmir’in Yunanlar tarafından işgali ve İttifak kuvvetlerinin yetki almadan işgali keyfi bir halde yayma teşebbüslerinin faal Türk direnişi ile karşılaştığı bildiriliyordu. Direnişi koordine etmek için Anadolu’da Türk subaylarının önderliğinde çeşitli kümeler kurulmuştu. Mustafa Kemal Paşa’nın terhis edilmeyen yegâne güç olan birliklerini Doğu Anadolu’nun geniş alanlarına yaydığı bildiriliyordu. Ayrıyeten, büsbütün kendi inisiyatifi ile hareket ettiği ve İstanbul Hükümetinin buyruklarını dinlemediği söyleniyordu.”
Durumun bu biçimde anlatılmasının büsbütün yanlışsız olduğu anlaşılmıştı: “Samsun’a yanlışsız yola çıkarken Mustafa Kemal Paşa’nın Sultan Hükümetinin askerin terhis edilmesi konusundaki buyruklarını dinlemeye hiç niyeti yoktu. Gerçekte niyeti direnişe geçmekti.”
Türkiye’nin tekrar doğuşu
İstanbul’daki Sefaret, 14 Ağustos 1919’da “Anadolu’daki ayaklanmanın giderek güçlendiğini ve yayıldığını bildiriyordu. Ayaklanmaya önderlik eden Mustafa Kemal Paşa ve eski Bahriye Nazırı Rauf (Orbay) Bey’di. Ulusal hareketin merkezi Erzurum’daydı. İstanbul Hükümeti, bu iki önderin tutuklanması için buyruk çıkarmış ama bu gerçekleşememişti. Sefaret, başkentte (İstanbul) direnişin büyüme suratı hakkında inanılmaz söylentiler dolaştığını rapor ediyordu. Bu söylentilere nazaran, Erzurum’da bir ulusal kongre toplanmış ve sultanı tahttan indirmişti. Sefaretin değerlendirmesine nazaran, İstanbul Hükümeti, dış yardım olmadan İç Anadolu’daki anarşik durumu durduracak güçte değildi. Ulusal hareketi destekleyenlerin başkentte de bulunduğu, ama bu dayanağın o sırada açıkça belirtilmediği kuşkusuzdu. İttifak Devletleri açısından çok önemli bir durum gelişiyordu. İç nizamın kurulması için dış müdahalenin tek yol olduğu gösterilirse durum daha da ciddileşecekti.”
Gunnar Jarring’e nazaran, Türkiye’nin siyasi olarak tekrar doğuşu ve Mustafa Kemal Paşa’nın ülkesini kurtarmak için yaptığı büyük katkı, 1919 yılının son ve 1920 yılının birinci yarısında İsveç diplomatik yazışmalarında “bütünüyle” ele alınmıştı. Yazışmalardaki tahliller, İsveç üzere küçük ve uzak bir ülkenin ilgisini çekeceğinden daha geniş, detaylı ve özgündü. Bunun nedeni; İsveç resmî makamlarının, Türkiye’deki gelişmeleri ve siyasi durumu, “Ruslara karşı bir istikrar ögesi olma açısından” 16’ncı yüzyıldan beri izlemesiydi.
Bu tavrın izleri, İsveç’in Birinci Dünya Savaşı’na kadarki siyasi fikrinde görülüyordu.
DEVAMI YARIN
SAFA MONOPOLÜ – Yunanların 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etmeleri, Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Ulusal Mücadele’yi başlatmasına ait İsveç diplomatik yazışmalarına ait bilgi, İsveçli diplomat ve Türkolog Gunnar Jarring (1907-2002) tarafından, Atatürk’ün vefatının 50’nci yılı münasebetiyle yapılan çalışmada yer alıyor.
Türk basınında birinci defa yayınlanan bu diplomatik yazışmaların ele alındığı değerlendirmesinde Jarring, İsveç’in İstanbul Sefareti’nin (elçilik) Stokholm’daki dışişleri bakanlığına 1 Temmuz 1919’da gönderilen raporda, Mustafa Kemal Paşa’nın isminin birinci defa geçtiğini belirtiyor. Bu raporda; “İzmir’in Yunanlar tarafından işgali ve İttifak kuvvetlerinin yetki almadan işgali keyfi bir halde yayma teşebbüslerinin faal Türk direnişi ile karşılaştığı bildiriliyordu. Direnişi koordine etmek için Anadolu’da Türk subaylarının önderliğinde çeşitli kümeler kurulmuştu. Mustafa Kemal Paşa’nın terhis edilmeyen yegâne güç olan birliklerini Doğu Anadolu’nun geniş alanlarına yaydığı bildiriliyordu. Ayrıyeten, büsbütün kendi inisiyatifi ile hareket ettiği ve İstanbul Hükümetinin buyruklarını dinlemediği söyleniyordu.”
Durumun bu biçimde anlatılmasının büsbütün yanlışsız olduğu anlaşılmıştı: “Samsun’a yanlışsız yola çıkarken Mustafa Kemal Paşa’nın Sultan Hükümetinin askerin terhis edilmesi konusundaki buyruklarını dinlemeye hiç niyeti yoktu. Gerçekte niyeti direnişe geçmekti.”
Türkiye’nin tekrar doğuşu
İstanbul’daki Sefaret, 14 Ağustos 1919’da “Anadolu’daki ayaklanmanın giderek güçlendiğini ve yayıldığını bildiriyordu. Ayaklanmaya önderlik eden Mustafa Kemal Paşa ve eski Bahriye Nazırı Rauf (Orbay) Bey’di. Ulusal hareketin merkezi Erzurum’daydı. İstanbul Hükümeti, bu iki önderin tutuklanması için buyruk çıkarmış ama bu gerçekleşememişti. Sefaret, başkentte (İstanbul) direnişin büyüme suratı hakkında inanılmaz söylentiler dolaştığını rapor ediyordu. Bu söylentilere nazaran, Erzurum’da bir ulusal kongre toplanmış ve sultanı tahttan indirmişti. Sefaretin değerlendirmesine nazaran, İstanbul Hükümeti, dış yardım olmadan İç Anadolu’daki anarşik durumu durduracak güçte değildi. Ulusal hareketi destekleyenlerin başkentte de bulunduğu, ama bu dayanağın o sırada açıkça belirtilmediği kuşkusuzdu. İttifak Devletleri açısından çok önemli bir durum gelişiyordu. İç nizamın kurulması için dış müdahalenin tek yol olduğu gösterilirse durum daha da ciddileşecekti.”
Gunnar Jarring’e nazaran, Türkiye’nin siyasi olarak tekrar doğuşu ve Mustafa Kemal Paşa’nın ülkesini kurtarmak için yaptığı büyük katkı, 1919 yılının son ve 1920 yılının birinci yarısında İsveç diplomatik yazışmalarında “bütünüyle” ele alınmıştı. Yazışmalardaki tahliller, İsveç üzere küçük ve uzak bir ülkenin ilgisini çekeceğinden daha geniş, detaylı ve özgündü. Bunun nedeni; İsveç resmî makamlarının, Türkiye’deki gelişmeleri ve siyasi durumu, “Ruslara karşı bir istikrar ögesi olma açısından” 16’ncı yüzyıldan beri izlemesiydi.
Bu tavrın izleri, İsveç’in Birinci Dünya Savaşı’na kadarki siyasi fikrinde görülüyordu.
DEVAMI YARIN
