Ekonomist Prof. Dr. Cevdet Akçay, Türkiye’de nispî fiyat kaosu yaşandığını belirterek “Fiyatların nispeten stabil olduğu devirde buzdolabının TV’ye nazaran fiyatı, 1 haftalık tatilin otomobile nazaran fiyatı, bakabilirsiniz. Artık izafî fiyatlar her gün kayıyor. Enflasyonu aşağı çekmek için evvel nispî fiyat kaosunun dinmesi lazım”
Akçay, 2001 krizinden sonraki enflasyon düşüşünün kimseyi yanıltmaması gerektiğini vurgulayarak “Onun aşağı inişi temizdi. Nedenini bulup, temizlemiştik. Mali dinamikleri düzeltmeyi başardık. Bunun tahlili çok daha sıkıntı. Burada kur ve TÜFE baskısı var” diye konuştu.
“Benim derdim enflasyonun yapışkan kalıcı rejim seviyesinin çok yukarlarda bir yerlerde inatçı hale gelmesi” diyen Akçay “Enflasyon 70-80-90’lara vurdu, sonra aşağı geliyor tahminen 25’lere. Marko rejim seviyesi 30’a kitlenmiş. Türkiye’nin 4-5 sene için 30 enflasyonuna kitlendiğini düşünün, 30’u kırmakta başarısız olduğunu düşünün bu felaket bir şey… Benim derdim bu yılın sonunda merkezin beklediği 40’larda değil, önümüzdeki yıllarda de değil. Benim derdim enflasyonun yapışkan kalıcı rejim seviyesinin çok yukarlarda bir yerlerde inatçı hale gelmesi. Bunu nasıl kıracaksınız?” dedi.
Dünya gazetesinden Burcu Göksüzoğlu’na konuşan Akçay şunları söyledi:
“Sizce şu anda Türkiye iktisadında hangi sorun daha öncelikli?
Enflasyon, uzak orta enflasyon. 10 tane gelişmekte olan piyasaların 2010 yılından bu yana FX indeksine baktığımızda 2016’nın sonbaharında kopmuş bir tane kur var. Yani 100’den başlayıp 1018’e gelmiş Türk Lirası, ondan sonra en makûs performans gösteren 100’den 372’ye gelen bugün savaşan Ukrayna. Yani bu fotoğraf, olağan bir fotoğraf değil. Bu kur artışının mantıklı bir iktisadi sebebinin olduğu ikna konusunda muvaffakiyet talihiniz sıfır.
Herkes kendini enflasyona karşı muhafazaya çalıştığı üzere, fiyatlar daha da artacak beklentisiyle şimdiden alacağımı alayım diyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben 30 yıldır enflasyona takıntılı bir beşerim, en çok onla ilgili çalıştım. Bu enflasyon dinamiği benim gördüğüm en berbat enflasyon dinamiği. Daha yüksek seviyeleri gördük enflasyonda fakat dinamik manasında bu kadar kötüsünü görmedik. Kimse 2001 krizinden sonraki enflasyonun aşağı inişiyle mukayese etmesin. Onun aşağı inişi temizdi. Nedenini bulup, temizlemiştik. Mali dinamikleri düzeltmeyi başardık. Bunun tahlili çok daha güç. Burada kur ve TÜFE baskısı var. Haydi onları hallettik çok acayip bir inertia var geride. Benim derdim enflasyonun kaça çıkacağı değil, inmeye başladığında nerede takılacağı. Bu 60 olmayacak lakin 30-35’e kitlenip kalması facia. Enflasyonun 100’e vurması sonra aşağı gelmesi facia değil. Şu anda Türkiye’de nispî fiyat kaosu var. Enflasyonun ötesinde nispî fiyat kaosu var. Kıymetli olan fiyatlar değil, rölâtif fiyatlardır. Bu ne demek, fiyatların nispeten stabil olduğu bir periyotta buzdolabının TV’ye nazaran olan fiyatı, 1 haftalık tatilin otomobile fiyatına olan nispî fiyatı, isteğiniz üzere bakabilirsiniz. Bu izafî fiyatlar her gün kayıyor, hepsi çok oynak. Enflasyonu aşağı çekebilmek için evvel izafî fiyat kaosunun dinmesi lazım. Ondan sonra enflasyon aşağı çekilmeye başlanmalı. Bu panik ortamında izafî fiyatlar mecburen kaos içinde kalıyor. Beşerler bu ortamda alım yapıyor, bu talebi canlı tutuyor. Bu da yeterli bir şey değil. Mesela otomobil yatırım aracı oldu. Bundan ötürü bile bir şeyler yanlış demesi lazım ülkeyi yönetenlerin. Sebep otomobil aldığınızın sonraki günü kıymet kaybetmesi gereken bir şey. Yani galeriden aldınız, garajınıza girdi, sonraki gün tıpkı fiyata satamıyor olmanız lazım. Türkiye’de beşerler mevduat yerine otomobil almaya başladılar. Olağan bir ortam değil bu. Rölâtif fiyatların kaos halinde olduğu bir ortam.
Cumhurbaşkanı ve iktisat idaresi enflasyon meselesinin farkındayız, alım gücünü yükselteceğiz ve halkımızı enflasyona ezdirmeyeceğiz diyorlar. Bu kâfi değil mi?
Şunu deseler, çok zalimce bir şey söyleyeceğim. İnsanların alım gücünü güzelce öldüreceğiz. Allah korusun lakin yeterlice öldüreceğiz deseler hani bu enflasyona karşı argüman diye kullanılabilir ancak insanların alım gücünü artırarak enflasyona karşı… Bu türlü bir şey mümkün değil yani oksimoron bu zati. Şayet beşerler gerçek gelirleri azaldığı için eskisi kadar talep edemiyorlarsa kimi malları bunun bir ölçü alışılmış ki enflasyon üstünde aşağı yanlışsız baskısı olacak. Fakat siz ben ezdirmeyeceğim insanları diyorsanız, aslında enflasyonu daha da sürdürülebilir hale getireceğim diyorsunuz.
“Ben fiyatları üst çıkartacağım argümanı yanlışsız değil”
Söylediğim şey sakın teklif diye alınmasın lakin Yapmayacağım hiçbir şey güzelce alım gücü azalsın insanların, inlesinler böylelikle mal talep edemesinler ve talep kaynaklı enflasyon tarafı yok olsun’ derseniz. Çok acımasızca… Buna mantıken karşı çıkamam. Gerçek bulmam o başka sorun, doğrusu ne pekala bunun? Enflasyonu indirmeye çalış. Yani enflasyonu indiremiyor, ben fiyatları üst çıkartacağım argümanı yanlışsız değil. Enflasyonu indirmeye çalışın lakin indirmek için ne yapmak gerektiği konusunda artık uyanmak lazım.
“Derdim enflasyonun yapışkan hale gelmesi”
Enflasyonda ortalama üst geliyor, oynaklığı da artıyor ve ikisi de birbirini çift istikametli etkiliyor. Güç besin dışardayken baktığınız vakit da enflasyon felaket. Bir felaket haberi daha vereyim. ÜFE üzerinde birinci kez bu kadar acayip bir baskı var TÜFE’de. Yani TÜFE’yi ne açıklıyor? Kur ve ÜFE açıklıyor. 2016’nın sonuna geldiğimizde bu fotoğraf bu türlü değildi. 2016’nın sonundaki fotoğrafta TÜFE’yi TÜFE açıklıyordu. Pekala ne oldu artık? Atalet yok mu oldu? Hayır, haber çok daha makus. Atalet yok olmadı, atalet hala otomobilde lakin art koltuğa geçti. Şoför koltuğunu kur ve ÜFE paylaşıyor. Kur sorununu şöyle yahut bu türlü hallettiniz. Kurda bir istikrar sahiden geldi, ÜFE baskısı da kalktı. İkisinden de kurtulduk atalet… Yani kur ve ÜFE baskısı devre dışı kaldığı vakit biz hala buraya geleceğiz. Buradaki makus haber şu buraya geldiğinizde atalette olan enflasyon seviyesi bu Türkiye’de 8’lerden 19’lara gelmişti. Katı enflasyon seviyesi. Benim kaygım bu şu an 30’lara yakın bir yere geliyor. Yani enflasyon 70-80-90’lara vurdu, sonra aşağı geliyor tahminen 25’lere. Marko rejim seviyesi 30’a kitlenmiş. Türkiye’nin 4-5 sene için 30 enflasyonuna kitlendiğini düşünün, 30’u kırmakta başarısız olduğunu düşünün bu felaket bir şey… Benim derdim bu yılın sonunda merkezin beklediği 40’larda değil, önümüzdeki yıllarda de değil. Benim derdim enflasyonun yapışkan kalıcı rejim seviyesinin çok yukarlarda bir yerlerde inatçı hale gelmesi. Bunu nasıl kıracaksınız?
Nasıl kıracağız?
Enflasyonda Merkez Bankası’nın son raporda ilan ettiği patikayı hiç kimse satın almıyor. Kimse o patikaya inanmıyor. İnsanların inanmadığı patika ile dezenflasyon yaratamazsınız. Evvel patikanızı inandırıcı kılacak bir beden lisanınız ve lisanınız olacak. Özel bölüm bu 3 yıllık enflasyon patikasını kendine benchmark alacak. Lakin almazsanız biz buraya daralarak geleceğiz diyeceksiniz. Ben iktidar olsam bu seçim lisanıyla giderim. Aman ürkütmeyeyim kimseyi demem. Tam aksine insanları şuna inandırmaya çalışırım. Ben 3 yıl sonra, seçimden de 1 yıl sonra, enflasyonda o denli bir yere geleceğim ki gerekirse ekonomiyi daraltıp geleceğim, zira bu enflasyon belasından kurtaracağım ülkeyi, ancak maliyet olması gerekmiyor, bize güvenirseniz biz bu noktaya gelebiliriz buna inandırmanız lazım. Lakin bunların niyeti ve marifeti yok diye düşünürseniz enflasyon 30’a yakın bir yere kitlenecek maalesef. Değişik bir Merkez Bankası, çok yeterli bir nizam, çok âlâ bir grup vs yeniden güç iş. İmkansız değil lakin tekrar çok sıkıntı.”
