Finlandiya, askeri tarafsızlık siyasetini sona erdirerek NATO’ya katılma başvurusu yapma kararını açıkladı. İsveç’in de ileriki günlerde emsal bir açıklama yapması bekleniyor. Öteki 30 ülke üzere veto hakkı bulunan Türkiye’den iki İskandinav ülkesinin iştirakine ait resmi bir açıklama yahut kıymetlendirme şimdi yapılmadı.
Türkiye, Finlandiya ile BM Arabuluculuk Teşebbüsü değerli bir projede birlikte yer alıyor ve ikili bağlantılarda sorun yaşamıyor.
İsveç’in PKK ve YPG terör örgütlerine ait yaklaşımı ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye’deki varlığına karşı çıkışı üzere ögeler Ankara-Stockholm ortasında vakit zaman kıymetli problemlere yol açıyor. Bu rahatsızlıkların Türkiye’nin İsveç’in iştirakine ait veto etmesine neden olup olmayacağını ileriki günler gösterecek.
Yol haritası nasıl?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsünün en değerli sonuçlarından biri de askeri olarak tarafsız statüde olan iki İskandinav ülkesi Finlandiya ve İsveç’in mümkün bir Rus saldırısına karşı NATO’ya iştiraki gündemlerine alması oldu.
Finlandiya liderliği, yazılı bir açıklamayla ittifaka iştirak müracaatının yapılması gerektiğini ilan etti. İsveç’in de ileriki günlerde benzeri bir adım atması bekleniyor. Her iki ülkenin de resmi müracaatlarını 29-30 Haziran günlerinde gerçekleştirilecek olan NATO başkanlar doruğu öncesi yapması öngörülüyor.
NATO’da oybirliği sağlanması durumunda, Finlandiya ve İsveç’in iştirak müracaatına ait ittifakın ortak tutumunun başkanlar tepesi sırasında açıklanması ve müzakere sürecinin başlatılması bekleniyor. Müzakerelerin tamamlanmasının akabinde iştirak kararının 30 müttefik ülkenin parlamentolarında onaylanması gerekiyor.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Finlandiya’nın iştirak başvurusu ile ilgili olarak yaptığı açıklamada, ittifakın kapılarının açık olduğunu, sürecin süratli bir formda tamamlanacağı beklentisini lisana getirdi. Başta ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya üzere önde gelen NATO ülkeleri İskandinav ülkelerinin ittifaka iştirakini destekliyorlar.
Haziran ayı sonunda Madrid’de gerçekleşecek doruğun gündemini ve Ukrayna işgalinin geldiği noktayı görüşmek üzere 14 Mayıs’ta Berlin’de inanılmaz bir toplantıda buluşacak olan NATO dışişleri bakanlarının, ittifakın genişlemesine ait gelişmeleri de kapsamlı biçimde ele alacakları kaydediliyor.
Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın konut sahipliğinde gerçekleştirilecek toplantıya Finlandiya ve İsveç dışişleri bakanları da katılıyor.
Türkiye’nin konumu
Türkiye’den şimdi Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya iştirak eğilimlerine ait bir açıklama ya da kıymetlendirme yapılmadı. Savunma Bakanı Hulusi Akar Nisan ayı sonunda Hürriyet köşe muharriri Sedat Ergin’e verdiği demeçte, bahisle ilgili soruya, “Olayları yakından takip ediyoruz” cevabını vererek net bir durum belirtmekten kaçınmıştı.
Ankara’daki diplomatik çevreler, Türkiye’nin NATO’nun iki İskandinav ülkesini kabul etme sürecine kıymetli bir mani koymayacağı fikrinde. Bunun en değerli nedenlerinden biri Ankara’nın genel olarak NATO’nun “açık kapı” siyasetini benimsemesi ve bilhassa Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş sonucunda kökten değişen güvenlik ortamı olarak gösteriliyor.
Rusya’nın işgal teşebbüsünü başlattığı 24 Şubat’tan itibaren NATO içinde faal bir rol oynayan, Ukrayna’ya askeri ve siyasi takviye verirken öbür yandan da iki taraf ortasında arabuluculuk faaliyeti gösteren Ankara’nın kendisinin ittifak içinde izole olmasına yol açacak bir veto tehdidinde bulunması beklenmiyor.
Ankara, son periyotta NATO içinde artan stratejik değeri sayesinde başta ABD olmak üzere Batı ülkeleriyle son yıllarda gerilen ilgilerini de onarma sürecinde. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun 18 Mayıs günü ABD’ye yapacağı ziyaret hem siyasi münasebetlerin olağanlaşması hem de Türkiye’nin kendi savunması için talep ettiği F-16 savaş uçaklarının satışı üzere somut işbirliği süreçleri açısından değerli olacak. Diplomatik etraflarda, Ankara’nın son periyotta elde ettiği bu kazanımı yitirmek istemeyeceği görüşü öne çıkıyor.
İsveç ve Finlandiya halihazırda NATO ile ne kadar temasta?
İsveç ve Finlandiya’nın NATO’nun kıymetli ortakları olarak son periyotta giderek artan formda ittifakın askeri ve siyasi faaliyetlerine katılıyor olmaları ve Türkiye’nin bu süreçlere geçmişte karşı çıkmaması da kıymetli bir öge olarak bedellendiriliyor.
Her iki İskandinav ülkesi de NATO’nun birçok toplantılarına gözlemci olarak katılıyorlar ve başta hava devriyesi olmak üzere Baltık bölgesinde ittifakın güvenlik ortamı yaratma gayretlerinin bir parçasılar.
Rusya’nın Kırım’ı işgal ve ilhak ettiği 2014’den bu yana ittifakın programlarına daha çok iştirak gösteren bu iki İskandinav ülkesiyle istihbarat paylaşımı da yapılıyor.
NATO’nun genişleme ölçütleri ortasında en değerli ögelerden biri, ittifaka katılacak ülkenin ortak güvenlik ve savunma kapasitesine katkı yapabilmeleri olarak gösteriliyor. Hem İsveç hem Finlandiya’nın bu ölçütü rahatlıkla sağladığı, münasebetiyle iştirak sürecine teknik nedenlerle itiraz edilmesinin çok mümkün olmadığı da kaydediliyor.
Finlandiya: Türkiye destekliyor
Finlandiya ile Türkiye ortasındaki ilgilerde değerli bir sorun başlığı bulunmuyor. Finlandiya’nın Ankara Büyükelçisi Ari Maki, 12 Mayıs’ta Kayseri’ye yaptığı bir ziyaret sırasında, ikili bağlantılarla ilgili olarak “Finlandiya ile Türkiye Cumhuriyeti şu anda çok eksiksiz ülkü münasebetlere sahiptir. Ülkelerimiz pek çok alanda iş birliği içerisindedir. Karşılıklı bağlarımız tarihteki en büyük rekoruna ulaşmış durumda, etkileşimlerimizin sayısı 2 milyona ulaşmış durumda. Yalnızca bu sene içerisinde Dışişleri Bakanımız Türkiye’ye iki defa ziyarette bulundu,” sözlerini kullandı.
Şubat ayında Ankara’da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşen Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, Anadolu Ajansı’na verdiği demeçte, Türk dışişleri bakanı ile “NATO’nun kapısını yeni üyelere açık tutma siyasetini da konuştuklarını” belirtmişti.
Finlandiyalı bakan, “Kendi güvenliğimizi artıran askeri tatbikatlarda NATO ile birlikte yer alabilmemiz Finlandiya ve İsveç için çok kıymetli. Ayrıyeten, İsveç ve Finlandiya dışişleri bakanları olarak NATO’daki mevkidaşlarla kimi siyasi tartışmalara da katılıyoruz. Ve elbette, katılımımızı destekleyen Türkiye üzere ülkelere güveniyoruz,” değerlendirmesinde bulunmuştu.
İsveç ile PKK ve YPG sorunu
İnsan hakları ve demokrasi konusunda Avrupa ve dünyada en faal ülkeler ortasında yer alan İsveç, başta Kürt sorunu ve insan hakları ihlalleri olmak Türkiye’nin siyasi ve soysal süreçleriyle ilgilenen ve Ankara’nın yansısını çeken bir ülke.
Ankara sıklıkla Stockholm’ü AB’nin terör örgütleri listesinde yer alan PKK’nın yöneticilerini desteklemekle suçluyor. Ayrıyeten Ankara, PKK’nın Suriye kolu olarak tanımladığı YPG’nin İsveç hükümetince muhatap alınmasına da güçlü formda karşı çıkıyor.
İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde’nin 2020’de YPG yöneticilerini kabul etmesine Ankara sert reaksiyon vermiş, bu durumun “İsveç’in terörle uğraşa yaklaşımı konusunda önemli soru işaretleri oluşturduğunu” kaydetmişti.
İsveç Dışişleri Bakanı Linde’nin en son Türkiye ziyareti sırasında düzenlenen basın toplantısında Türkiye’nin Suriye’deki operasyonlarını eleştirmesine Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu sert reaksiyon vermiş, Türkiye’nin terörle uğraşına dayanak verilmesini istemişti.
Türkiye, 2019 sonlarında NATO’nun askeri tehdit dokümanlarında YPG’ye yer vermemesi ve kendisinin terörle gayretine kâfi takviyenin verilmemesi nedeniyle Baltık ülkeleri ve Polonya için hazırlanan ortak savunma planını veto etmişti. Müzakerelerin akabinde Türkiye 2020 ortalarında vetosunu kaldırmıştı.
Türkiye, YPG’nin Suriye’nin kuzeyinde bir terör koridoru oluşturmak istediğini kaydediyor ve bunu engellemek için askeri tekniklere başvuruyor.
En son 2019’da Barış Pınarı Operasyonu’nu gerçekleştiren Türkiye, başta ABD olmak üzere Batı ülkelerinin yansısını çekmişti.
Türkiye, NATO’nun en güçlü üyesi olan ABD’yi de IŞİD ile uğraş için Suriye Demokratik Güçleri ismi altında YPG’ye askeri takviye vermekle suçluyor.
Ankara’nın YPG ve PKK sorunu nedeniyle İsveç’in iştirakini engellemek ya da zorlaştırmak üzere bir adım atıp atmayacağını ileriki günler gösterecek.
