TCDD envanterinde bulunan ve yurt dışından yedek kesim temininde sorun yaşanan “DE11000” tip lokomotifler 1990’lı yılların ortasından itibaren modernize edilmek istendi. Bu maksatla yurt dışı firmalardan teklifler alındı ancak çalışmalar neticelenmedi. 2008 yılında TÜLOMSAŞ’ın (yeni ismiyle Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii-TÜRASAŞ) TÜBİTAK Ar-Ge takımlarıyla yaptığı iş geliştirme çalışmalarında “DE11000” tip lokomotiflerin TCDD gereksinimleri doğrultusunda elektrikli hale getirilerek modernize edilmesi gündeme geldi.
Demir yolu araçlarında katma bedeli en yüksek olan “cer sistemi” ve “tren denetim idare sistemleri”nin Türkiye’de üretilemediği, yurt dışı lisanslarla ülkede üretilen lokomotiflerde dahi bu ekipmanların lisanslı olarak ürettirilmediği TÜRASAŞ ve TCDD tarafından belirtildi. Bunun üzerine Türkiye raylı araç dalının gereksinim duyduğu ve katma bedeli çok yüksek olan kelam konusu teknolojilerin geliştirilmesi için proje teklifi hazırlandı ve 1 megavat gücünde E1000 Tip Lokomotif Geliştirilmesi Projesi TARAL 1007 programı çerçevesinde TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı’na sunuldu. Proje kapsamında cer ve tren denetim teknolojilerinin yerli imkanlarla geliştirilmesi ve lokomotif tasarımı konusunda gerekli bilgi birikiminin kazanılması TCDD idaresince desteklendi.
1 MEGAVAT GÜCÜNDE
Türkiye’nin birinci yerli elektrikli lokomotifi olan E1000, 2011-2015 periyodunda geliştirildi. İlgili proje kapsamında tren denetim ve idare sistemi, cer sistemi ve modernizasyon kapsamına giren tüm mekanik modüller TÜBİTAK Raylı Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü (RUTE) ve TÜRASAŞ tarafından tasarlandı. Elektronik sistemleri oluşturan ve raylı araç dalında teknolojik katma bedeli en yüksek bileşenlerden olan Cer Konvertörü, Cer Denetim Ünitesi ve Tren Denetim ve İdare Sistemi TÜBİTAK RUTE tarafından geliştirildi. E1000 Elektrikli Lokomotif Geliştirilmesi Projesi ile TCDD’nin hareket ve kısa uzaklık yük taşıma gereksinimlerini karşılayabilecek özellikte, çağdaş bir sürüş sistemine sahip 1 megavat gücünde elektrikli lokomotif geliştirilmiş oldu.
YERLİLİK ORANI YÜZDE 85’E ÇIKTI
Tüm laboratuvar, yazılım ve altyapı çalışmaları, fabrika ve yol testleri, prototip üretimi yerli olarak yapıldı. Proje kapsamında bugüne kadar yüzde 100’ü ithal edilen sistemlerin proje sonuçlandıktan sonra yerlilik oranı yüzde 85’i buldu. Kazanılan bilgi birikimi ve deneyimle yeni ve farklı gereksinimlere yönelik elektrikli lokomotiflerin yerli olarak tasarımı ve geliştirilmesi kabiliyeti elde edildi. E1000 Proje Sonuçları Uygulama Planı kapsamında, modernize edilen DE11000 lokomotifleri yer alıyor. Bugüne kadar DE11062 lokomotifi teslim edildi, 2021 yılında 5 adet DE11000 tip lokomotifin de modernizasyonu hedefleniyor. KARDEMİR firmasına da projede elde edilen bilgi birikimiyle 7 dizel elektrikli lokomotif TÜRASAŞ tarafından 2020 yılı içinde teslim edildi.
AR-GE ÇALIŞMALARI E5000’İN YOLUNU AÇTI
Muvaffakiyetle tamamlanan E1000 Projesi ile başlayan raylı araç geliştirmeye yönelik Ar-Ge çalışmaları E5000 Projesi ile üst düzeye çıktı. Projede yönetici kuruluş TÜBİTAK RUTE, araç üretici paydaş ise TÜRASAŞ olarak yer aldı. Proje kapsamında özel kesim firmaları da paydaş olarak misyon üstleniyor. Küresel pazarlarda TÜRASAŞ markasıyla yer almayı sağlayacak E5000 projesi ile Türkiye’nin elektrikli anahat lokomotifi gereksiniminde dışa bağımlılığı sona erecek.
E5000 projesi kapsamında, TCDD Nakliyat AŞ’nin gereksinimlerine uygun, 5 megavat gücünde, Avrupa Birliği Demiryollarında Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnamesi sertifikası bulunan, yük ve yolcu nakliyeciliği yapabilecek, saatte 140 kilometre sürate sahip yeni kuşak bir elektrikli anahat lokomotifi geliştiriliyor.
Proje mühletince ve Proje Sonuçları Uygulama Planı kapsamında geliştirilen sistemlerin, yurt içi ve dışındaki anahat lokomotifleri, tramvay/metro araçları, hareket ve kısa aralık lokomotifleri, yüksek süratli tren setleri ve gibisi raylı taşıtlarda kullanımına yönelik pazar yahut satış hedefleniyor. Geliştirilen eserlerin kent içi tramvay ve metro araçlarında kullanımına yönelik çalışmalar da sürat kazandı. Bu bahisteki çalışmalar TÜRASAŞ tarafından sürdürülüyor.
Kaynak: Anadolu Ajansı
