Mavi Vatan, Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz’deki sonların belirlendiği alanı söz eder. 2000’li yıllarla birlikte bu kavram ortaya çıkmıştır. Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye, tarihin başından bu yana jeopolitik pozisyonu nedeniyle kıymetli bir yere sahip oldu. Mavi Vatan, Türkiye’nin denizlerdeki çıkarlarını koruyan bir doktrindir.
MAVİ VATAN NEDİR?
Türkiye’nin tüm deniz yetki alanları (iç sular, karasuları, kıta sahanlığı, Münhasır ekonomik Bölge) akarsu ve göllerini kapsayan kavramdır. Mavi Vatan, tam manasıyla, 26-45 doğu boylamları ve 36-42 kuzey enlemleri ortasındaki ana vatan üzerindeki stratejik egemenliğin denizler ve deniz tabanlarındaki uzantısıdır. 25-45 doğu boylamları ve 33-43 kuzey enlemleri ortasında kalan tatlı ve tuzlu su kitlesi üzerindeki yetki ve ilgi alanların ismidir.
Mavi Vatan, Türkiye Cumhuriyeti’nin Karadeniz, Akdeniz ve Ege’de ilan ettiği deniz yetki alanlarını (karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge) kapsayan doktrin.
Türkiye’nin 21. yüzyılda devleti ve halkı ile denizcileşmesinin sembolüdür. Birebir vakitte bir doktrin olan Mavi Vatan, Türkiye’nin milletlerarası hukuktan meşruiyetini alan deniz yetki alanlarına hakimiyet ile bu alanları jeopolitik, siyasi, diplomatik, askeri ve ekonomik seviyelerde etkileyecek karadaki ve havadaki oluşumları tetikleyecek yetenek ve iradeyi gerekli kılar.
TÜRKİYE KARASULARI KAÇ MİL?
Jeopolitik pozisyon olarak kıymetli bir noktada bulunan Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili verimli topraklara sahiptir. Karadeniz, Ege, Akdeniz ve Marmara olmak üzere kıymetli su kitleleri ile çevrilidir.
Ülkenin karasuları ise 15.5.1964 tarihli Karasuları kanunu ile 6 deniz mili olarak belirlenmiştir. Kanunda karasularını geniş tutan komşulara karşı tıpkı genişlik uygulanması aslı kabul edilmiştir. Memleketler arası Deniz Hukuku muahedesinin 12 mile kadar genişliğe müsaade vermesi üzerine 1964 yılına ilişkin kanunda değişikliğe gidilmiştir. 20.05.1982 yılında çıkarılan 2674 Karasuları kanunu ile Karasularının 6 mil olması temeli kabul edilmiştir. Bakanlar şurasına birtakım denizlerde hakkaniyet prensibine uyularak karasuların genişliğini 6 milin üzerine çıkarma yetkisi verilmiştir.
TÜRKİYE KARA VE DENİZ YÜZ ÖLÇÜMLERİ
Türkiye’nin toplam yüz ölçümü 1.245.562 km2 olarak biliniyor. Öbür yandan kara yüz ölçümü 783.562 km2, deniz yüzölçümü ise 462.000 km2’dir.
Art plan
1947 yılında devrin ABD Lideri Truman, ABD’nin batısında yapılacak petrol arama ve çıkarma süreçleri için kıta sahanlığı olarak isimlendirilen, ülkelerin deniz yetkilerini tanımlayarak denizlerin de ülkelerin bir kesimi olduğunu kabul eden bir anlayışı ortaya attı. 1958’de, Cenevre Deniz Hukuku Kontratı ile resmîleşen kıta sahanlığı kavramı[3] Mavi Vatan doktrininin tabanını hazırladı.
2 Mart 2004’te BM’ye verilen nota ile Türkiye, birtakım batı bölgelerinde egemenlik hakları olduğunu birinci sefer argüman etti. BM’ye verilen 4 Ekim 2005 tarihli notada ise 32o 16” 18′ ila 28o Doğu boylamı ortasında, 34o Kuzey enleminin kuzeyinde kalan deniz alanlarının kendi kıta sahanlığı olduğu ve 28o Doğu boylamının batısında, Ege Denizi’ndeki Türkiye ile Yunanistan kıta sahanlığı sonunun Akdeniz’e ulaştığı noktaya kadar uzanacağı bildirildi ve 2006’da Türk Deniz Kuvvetleri bölgede Akdeniz Kalkanı Harekâtı’nı başlattı.
Mavi Vatan ismi, birinci kez 14 Haziran 2006 tarihinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nda düzenlenen Karadeniz ve Deniz Güvenliği bahisli sempozyumda Cem Gürdeniz tarafından ortaya atıldı. Cihat Yaycı tarafından geliştirilen kavram 2010’da Temel Deniz Hukuku kitabında kayda geçirildi. Mavi Vatan, 2015 yılı sonrasında Türkiye’nin deniz alanlarında askeri güce dayalı strateji yürütmesinde aktif rol oynadı ve 2019’da, Türkiye tarihinde birinci sefer eş vakitli olarak Karadeniz, Ege ve Akdeniz’de Mavi Vatan Tatbikatı yapıldı.
Türkiye-Libya MEB muahedesi
Türkiye ile Libya ortasında gerçekleşen deniz yetki alanlarının sonlandırılması mutabakatı, Mavi Vatan doktrinin somut adımlarından biridir.
27 Kasım 2019 tarihinde, Türkiye hükümeti ile Libya hükümeti ortasında Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sonlandırılmasına lişkin mutabakat muhtırası İstanbul’da imzalandı ve Türkiye’de, 7195 sayılı kanunla uygun bulundu. 7 Aralık 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanarak iç hukukta yürürlüğe girdi. Libya’da ise 6 Aralık 2019’da onaylanarak Libya iç hukukunda yürürlüğe girdi. BM’ye bildirilmesiyle dünyaya ilan edilen bu muahede sayesinde Libya ile Türkiye denizden komşu oldu.
