Bazı kısaltmalar
ETH Ethereum para birimi veya token’ı
ERC-721: NFT için bir standart sunan token türü
NFT (ERC-721): Non-fungible token, benzersiz token
VR: Sanal Gerçeklik
Dapp: Merkeziyetsiz Uygulama
PoC: Proof of Concept, ilke kanıtı olarak da bilinen kavram kanıtı (PoC), uygulanabilirliğini göstermek için belirli bir yöntemin veya fikrin gerçekleştirilmesi veya bazı kavram veya teorilerin pratik olduğunu doğrulamak için kullanılan bir kavramdır.
Giriş
Dijital para birimleri milyarlarca kullanıcının finansal ekosistemde yer almasına olanak tanımaktadır Escort antalya Bu nedenle, Blockchain ağlarına dayalı kripto para birimleri, adem-i merkeziyet, sınırsız ticaret ve dijital varlıkların serbest likiditede akışı fikrini benimsiyor.
Kripto ekonomi içerisinde bir oyuncu var ki hem dijital sahipliği ve mülkiyet hakları konusunda çözüm üretiyor hem de az bulunurluk açısından gerçek hayattaki varlıkların dijital ortamda gerçek değerine ulaşabilmesini sağlamayı Antalya escort vadediyor Bu özellikleri tabii ki de ERC 721 token standardından aldığını unutmamak gerekiyor
ERC 721 benzersiz eşsiz tokenların yönetilmesine sahiplenilmesine ve işlem görmesine izin vermek için akıllı bir sözleşmenin uygulaması Antalya escort Bayan gereken minimum bir arayüzü tanımlar Token meta verileri için bir standart şart koşmaz veya ek işlevler eklemeyi kısıtlamaz
Bu sayede NFT kullanım alanları olasılıklar dahilinde sınırsızdır
Lakin hatırı sayılır sayıdaki sanatçı ve tasarımcı NFT konusuna sıcak bakmıyor veya işleyişi kavrayamadıkları için bu teknolojik sıçramadan ister istemez yararlanmak şöyle dursun icra ettikleri sanata karşı bunu utanç kaynağı olarak yorumlayanlar da bir hayli fazla
Mark Cuban Amerikalı dolar milyarderi iş adamı ve NBA takımlarından Dallas Mavericks in sahibi ise şöyle diyor
“İnsanların NFT’lerdeki gerçek büyümenin hâlâ gerçekleşmediğini anladıklarını sanmıyorum. Sanat, müzik, fotoğraflar, kısa videolar Proof of Concept için (kavram kanıtı) sadece bir başlangıç.”
Fakat konuya sanatçıların bakış açısından farklı olarak bir yazılımcı gözüyle baktığımızda NFT lerin gerçekten düzgün bir şekilde merkezi olmayan uygulamalar üzerinde geliştirilmeleri bildiğimiz Dapp lere kıyasla hem daha zor hem de geliştirme süreleri daha uzun olmaktadır Ek olarak bu alanda geliştirici bulmak hem pahalı hem de ciddi arayış içinde olmayı beraberinde getiriyor.
“Hayal ettiğiniz her şey gerçektir.” Pablo Picasso
On chain ve off chain kavramları
Muhtemelen yukarıdaki iki kavramı daha önce görmüşsünüzdür ancak ne oldukları kafanızda tamamen yüzde yüz anlaşılır olmayabilir
Daha önceki yazımızda Meta verilerin öneminden ve NFT ile olan ilişkisinden bahsetmiştik Buradaki iki kavram ise NFT destekli uygulamaların erişimi aşamasında, bu verilerin nasıl ve nerede saklanacağının belirlenmesinde devreye girmektedir.
On chain zincir içi
Geliştiriciler için ilk karar hangi meta verilerin on chain veya off chain üzerinde temsil edileceğidir Yani, “Meta verileri doğrudan token’ları temsil eden akıllı sözleşmeye mi yerleştiriyorsunuz yoksa ayrı olarak mı barındırıyorsunuz?” sorusunun yanıtını bu iki terim sayesinde belirlemiş oluyoruz.
Meta veriyi zincir üzerinde temsil etmenin faydaları şunlardır
- Herhangi bir uygulamanın yaşam döngüsünün ötesinde token kalıcı olarak bulunur.
- On-chain mantığa göre değişebilir.
Varlıkların orijinal yaratımlarının çok ötesinde uzun süreli bir değere sahip olması amaçlanıyorsa 1 madde önemlidir
Örneğin bir dijital sanat eserinin sanatın sergilenmesi için kullanılan orijinal web sitesinin hâlâ ortalıkta olup olmadığına bakılmaksızın çağlar boyunca devam etmesi bekleniyor
Mesela Blockchain tabanlı popüler bir oyun olan CryptoKitties söz konusu olduğunda CryptoKitties in yetiştirilme süreleri bazı parametrelere bağlı olarak değiştiğinden dolayı akıllı sözleşmenin içindeki Logic meta verileri kendi iç durumundan okuyabilmelidir
Off chain zincir dışı
Yukarıdaki avantajlara rağmen çoğu proje meta verilerini zincir dışı olarak depolamaktadır Bunun nedeni ise Ethereum blok zincirinin mevcut depolama sınırlamalarıdır
Bu nedenle ERC721 standardı geliştiricilerin uygulamalara belirli bir öğe için meta verilerini nerede bulacağını belirtebilecekleri token URI adı verilen bir yöntem içerir
function tokenURI uint256 tokenId public view returns string
En basit haliyle TokenURI yöntemi genel bir URL döndürür.
Bu meta veriler OpenSea gibi uygulamalar tarafından öğe bilgilerinin alınabilmesi için resmi ERC721 meta veri standardına uygun olmalıdır
Örneğin OpenSea geliştiricileri düşünerek gelişmiş bazı meta veri standartlarını kendi açık pazar platformu üzerinden ürünün detaylı özellikleri animasyonlar ve arka plan renkleri gibi detaylar için ERC721 Meta Veri Standartları” eklentisi oluşturmuş.
Meta veri görsel tasarımı
Ayrıca platform Enjin Meta Veri Standartlarını da desteklemektedir.
Off chain saklama çözümleri
Meta verilerinizi zincir dışı depoluyorsanız hiç merak etmeyin bu konuda çeşitli seçenekler mevcut
Merkezi sunucular
Meta verileri depolamanın en basit yolu bir yerdeki merkezi bir sunucu veya AWS gibi bir bulut depolama çözümüdür
Elbette bunun dezavantajları vardır
- Geliştirici meta verileri istediği zaman değiştirebilir.
- Proje çevrim dışı olursa (sunucu kapanırsa veya bir ağ bağlantı problemi meydana gelirse) meta veriler orijinal kaynağından kaybolabilir.
2 numaralı soruna daha iyi bir alternatif oluşturmak adına orijinal barındırma çözümü çökse bile kullanıcılara verimli bir şekilde sunulmasını sağlamak için meta verileri kendi sunucularında önbelleğe alacak birkaç hizmet OpenSea dahil bulunmaktadır
IPFS
Özellikle dijital sanat alanında artan sayıda geliştirici meta verileri zincir dışı depolamak için InterPlanetary Dosya Sistemini IPFS kullanıyor IPFS dosyanın birçok farklı konumda çoğaltılması için içeriğin bilgisayarlar arasında barındırılmasına izin veren eşler arası bir dosya depolama sistemidir
Bu dosyanın Hash fonksiyonuna eklenmiş hali tarafından benzersiz bir şekilde ele alındığı için meta verilerin değişmez olmasını sağlar ve verileri barındırmaya istekli noder lar olduğu sürece verilerin kalıcılığı devam edecektir
Sonuç
En büyük NFT pazarı olan OpenSea gibi platformlar her geçen gün daha çok kullanıcı adres sayısı ve ürün işlem sayısıyla NFT alanında sıçramaların yaşanmasına büyük katkılar veriyor
Sanat dünyası yeni nesil ekonomik alternatiflerin üretilmesine yarayan blok zincir disiplininin alt alanı olan NFT teknolojisini küçümsüyor veya reddediyor Bunun aksini düşünen pek çok sanatçı da yok değil
Ancak yetersiz deneyim eksikliği regülasyon altyapılarının henüz kararlı hale gelmemiş olması Ethereum un NFT piyasalarında dominant olmasının beraberinde getirdiği yüksek fee oranları ve bu alana ilgisi olan ve yeni giriş yapacak kişilerin kod bilmiyorum ya da bu alan çok teknikmiş diyerek konuya ön yargıyla bakması gibi çeşitli nedenlerden dolayı NFT nin asıl potansiyeline erişmesi hâlâ epey bir vakit alabilir gibi görünüyor
Off chain ve on chain gibi çözümler sayesinde Meta Verilerin NFT alanının can damarı özelliği görmesi ve konuya ilişkin yepyeni ve çağın taleplerini karşılayacak özellikler barındırıyor olacağından hiç şüphem yok.
Tabii ki de adaptasyon süreci aşamasında tonlarca sorun çıkacaktır Ancak NFT yi doğru algılamak sınırlarını ve risklerini öğrenmek için yetkin kişilerden ve güvenilir kaynaklardan bilgi almanızı öneririm
Bu teknolojiyi sadece değer takası ve gelir elde etme yöntemiyle kullanmak için düşünüyorsanız epey yanıldığınızı çok geçmeden fark edebilirsiniz
Bir sonraki bölümde
Bölüm 4 Non Fungible Tokenlar ın Kısa Tarihini anlatıyor olacağız ve geçmişten günümüze bazı önemli projelere de değineceğiz
Sanatın güzel olması gerekmez Anlamlı olması gerekir Duane Hanson
Referanslar
1 https://en.wikipedia.org/wiki/Proof_of_concept
2 https://opensea.io/blog/guides/non-fungible-tokens
